عملیات امریکا در افغانستان که نتوانست وظیفه عادی ساختن زندگی را اجراء کند، به این امر منجر شده که امروز همه بصورت روزافزون در باره خطرات صحبت میکنند که این کشور برای تمام جهان به بار می اورد. برای روسیه مساله کلیدی دلچسپی تروریستان اسلامگرا نسبت به منطقه اسیای مرکزی محسوب میشود.
رئیس جمهور ولادیمیر پوتین در ماه جولای، طی سخنرانی در اجلاس سازمان همکاری شانگهای، هراس خود را به ارتباط اوضاع در افغانستان پنهان نکرد. به گفته موصوف، کار ناتو در جهت افغانستان و حضور چندین ساله نظامیان پیمان در انجا به بهبود کیفی اوضاع در این کشور منجر نشد. همزمان با این کارشناسان اکثراً به تلاش های افراد مسلح گروه «دولت اسلامی» جهت بدست گرفتن کنترول افغانستان اشاره میکنند. نمایندگان گروه «دولت اسلامی» برای این کار همین اکنون کار اجیرساختن طرفداران نو خود راه اندازی کرده و بصورت فعالانه اعضای جنبش طالبان را تحت بیرق خود جلب میکنند. کارشناسان هشدار میدهند، اگر این پروسه گسترش یابد، پس به بسیار زودی اوضاع در این کشور به شدت تغییر خواهد کرد. دمیتری ویرخوتوروف کارشناس مرکز مطالعات افغانستان معاصر می گوید، به این ترتیب، میتوان گفت که گروه «دولت اسلامی» اصلاً جای طالبان را میگیرد که قوت خود را از دست میدهند:
چون جز نظامی عملیات امریکایان بزرگ بود، ولی همه عناصر دیگر ان خوب توسعه نه یافته بودند، انها در حل این وظیفه ناکام ماندند. مقامات افغان نیز با طالبان بصورت بسیار موثر مبارزه میکنند. انها به طالبان تلفات سنگین وارد ساخته اند. طالبان عملاً به مثابه گروه و جنبش نظامی — سیاسی یک پارچه، در ماهیت امر شکست خوردند. این گروه از مدتها قبل به چند پارچه تقسیم شده است. یکی از چنین گروه های ان به طرفداری از گروه «دولت اسلامی» فعالیت میکند و طالبان دیگر سعی می ورزند با حکومت افغانستان به توافق برسند و به نحوی شکل قانونی کسب کنند. به نظر من، انها به به چنان سرحدی رسیده که بعد از این موجودیت انها به مثابه جنبش نظامی — سیاسی دورنما ندارد. از انها حالا کسی هراس ندارد.
در عین حال، دیگران معتقد اند که تا به حال در خاک افغانستان نقش عمده را طالبان بازی میکنند که رزمندگان انها در اصل وظایف اجراء میکنند که دستور ان را از رهبری گروه «دولت اسلامی» دریافت میکنند. نیکیته میندکوویچ کارشناس مرکز مطالعات افغانستان معاصر با این نقطه نظر موافق است:
گروه «دولت اسلامی» در افغانستان تا اندازه زیادی مجازی است. بیرق ان را دسته های طالبان بدست می گیرند که به این یا ان علت از قوماندانی خود جدا میشوند. قوماندانی طالبان در پاکستان قرار دارد. انهایی که میخواهند از قوماندانی انها خارج شوند، بیرق گروه «دولت اسلامی» را به دست میگیرند. انها در خاک کشور در همان چارچوب قدیمی فعالیت میکنند. به این ترتیب، ظهور گروه «دولت اسلامی» در افغانستان، در اصل منعکس کننده تضادها در بین طالبان افغان می باشد، نه ظهور نیروهای نو تروریستی.
اگر نیروهای فعلی تروریستی که در سرزمین افغانستان وجود دارند، از هر نقطه نظر بررسی شوند، میتوان به وضاحت انچه را تثبت کرد که انها را باهم متحد می سازد. در اینجا منافع تروریستان، با تاسف، باهم مطابقت میکنند. به این ترتیب، برای گروه «دولت اسلامی»، اگر دقیق تر گفته شود، برای جناح شرقی ان که به تحکیم مواضع خود در پاکستان و افغانستان علاقمتندی زیادی دارد، یکی از اهداف عمده اعاده سلطه بر اراضی می باشد که در ان اسیای مرکزی هم شامل می باشد. تحقق این پلان های تماس که همین اکنون طالبان دارا می باشند، میتوانند، به عقیده نیکیته میندکوویچ، نقش مهم بازی کند:
به طرفداری از طالبان، طوریکه معلوم است، طی سالهای متمادی گروه های تروریستی می جنگند که از باشندگان اسیای مرکزی تشکیل شده — مانند جنبش اسلامی ترکستان، اتجاد جهاد اسلامی و غیره. انها، بدون تردید، به مثابه اولویت های خود اهداف — توسعه طلبانه در خاک جمهوری های شوروی سابق اسیای مرکزی، بررسی میکنند. حالا تاجکستان و ترکمنستان بیشتر از همه با خطر مواجه می باشند.
روشن است که تقویت اسلامگرایان در اسیای مرکزی نمی تواند روسیه را ناراحت نسازد — زیرا امنیت شرکای ان با تهدید مواجه می باشد. از همینرو مسکو هر انچه در توان دارد برای ان انجام میدهد، تا یکجا با انها با تهدید تروریستی مقابله کند. کار در چارچوب سازمان همکاری شانگهای و سازمان قرارداد امنیت دسته جمعی متوجه این امر می باشد. نباید فراموش کرد که اردوی روسیه یکجا با نیروهای مسلح دول اسیای مرکزی تمرینات مشترک منظم انجام میدهد. به خاطریکه در صورت منازعه واقعی — این برتری مهم شمرده میشود.
