انتون سیوریوگین: عکاس روسی در خدمت پارس

عکاس دوران زمامداری قاجاریان در ایران

مکتب عکاسی ماقبل انقلاب روسیه نسل کامل عکاسان برازنده را بوجود آورده بود. فعالیت سرگی میخایلوویچ پروکودین — گورسکی که شیوه خودی عکاسی رنگه را اختراع کرده بود، شهرت زیاد کسب نموده بود. باشندگان امپراطوری روسیه در خارج تجربه موفقانه داشتند. انتون سیوریوگین به مشهورترین عکاس پارس در دوران خاندان قاجار مبدل گشته بود.
تولدشده در تهران
انتون سیوریوگین را میتوان بطور کامل شخصیت چند ملیت خواند. پدر عکاس آینده واسیلی سیوریوگین ارمنی الاصل بود که در خدمت دیپلوماتیک روسیه قرار داشت. مادر او اچین خانم گرجی بود.
شخص انتون در سفارت روسیه در تهران زمان متولد شد، وقتیکه پدر او در آنجا به صفت دیپلومات ایفای وظیفه میکرد. در خانواده سیوریوگین مجموعاً هفت نفر وجود داشت. همه آنها در پایتخت پارس به دنیا آمدند. انتون بعدها در تصاویر خود جمله فارسی:«روس که ایران تغذیه کرده» می نویسد.
واسیلی سیوریوگین شخص متشبث بود. او به خواندن کتاب ها و اسپ سواری علاقمندی داشت اسپ سواری به علت فاجعه خانواده سیوریوگین مبدل گشت. واسیلی در نتیجه حادثه ناگوار ، وقتیکه از اسپ افتاد، درگذشت.
مقامات روسیه از پرداخت حقوق تقاعد به خانم دیپلومات امتناع ورزیدند و کتابخانه بزرگ فامیلی مصادره شد و از اچین خانم با اطفال خواهش کردند که اپارتمان در تهران را تخلیه کند. خانواده سیوریوگین به تفلیس و بعداً به اگولیس نقل مکان نمود، چون زندگی در آنجا ارزانتر بود.
راه زندگی سیوریوگین
سرنوشت برادران سیوریوگین از هم متفاوت انکشاف یافت. سه نفر آنها جهت کار با تاجر ثروتنمد به باکو رفتند، دو تن آنها به صفت محاسب شروع به کار کردند و برادر کلان آنها ایوان در اکادمی نظامی شامل گردید، ولی نسبت فعالیت های سیاسی بعداً به سایبیریا تبعید شد. انتون از طفولیت به هنر نقاشی علاقمندی داشت و از همینرو به تفلیس رفت، تا نقاش شود.
او در پایتخت گرجستان برای خود حرفه دلچسپ عکاسی کشف کرد. او در آنجا به عکاس دمیتری یرماکوف آشنا شد. معلوم گردید که هردوی آنها به پارس دلچسپی خاصی دارند. مفکوه سفر به ایران، تا مناظر محلی را عکاسی نمایند، عکاسان جوان را مجذوب خود ساخت. یرماکوف به عکاسی نمودن خصوصیات ایتنیکی ملل روسیه علاقمندی داشت که شیوه ارایه آن را به انتون می آموزد. او در هنر عکاسی مفهوم خاص کلتوری و اتنوگرافیکی مشاهده میکند.
موفقیت های عکاس در پارس
انتون سیوریوگین حوالی سال 1870 یکجا با دو برادرش که با خود وسایل سنگین و گرانبها را گرفته بودند، راهی شهر تبریز ایران شدند. او در آنجا اولین ستدیوی عکاسی خود را سازماندهی میکند و سفرهای منظم را جهت عکاسی نمودن باشندگان کشور انجام میدهد. کارهای او موفقانه پیش میروند. در سال 1883 در مورد انتقال ستدیوی خود به تهران پایتخت امپراطوری قاجاری فیصله میکند.
به مهارت مسلکی او در آن وقت ضرورت زیادی وجود داشت. حاکم پارس نصرالدین شاه نسبت به این هنر نو به دلچسپی خاصی برخورد میکند. پادشاه شرکت در عکاسی را دوست داشت و خود نیز به هنر عکاسی علاقمند نشان میداد. در اولین پوهنتون دارلفنون ایرانی که به اساس فرمان نصرالدین شاه در سال 1851 تاسیس شده بود، شعبه عکاسی گشوده میشود.
ستدیوی انتون سیوریوگین به سرعت در بین ارستوکراتان قاجار که جهت پیروی از عنعنات اروپایی تلاش میکردند، محبوبیت کسب میکند. آوازه های راجع به عکاس مشهور تا نصرالدین شاه میرسد و پادشاه سیوریوگین را نزد خود دعوت میکند. پادشاه که با هنر عکاسی دلچسپی داشت، او را عکاس دربار خود مقرر میکند.
وضع جدید نه تنها وضعیت مالی سیوریوگین را بهبود می بخشد، بلکه امکانات کملاً جدا را برای او بوجود می اورد. او تمام عنعنات و محافل دربار قاجار را عکاسی میکند که برای پژوهشگران معاصر جهان درباری شاهان ایرانی قرن XIX دریچه واقعی را می گشاید.
انجام شکست بار
تکان های تاریخی به ندرت از کنار شخصیت های هنری می گذرند. انتون سیوریوگین زندگی باثمر و طولانی نموده که هم دوران شگوفانی زمامداری قاجایان و هم دوران زوال این خاندان را به چشم سر دیده است.
در سال های 1905 — 1911 ایران را انقلاب فرا گرفت. در کشور برخوردهای مسلحانه بین طرفداران شاه و شاهی مشروطه آغاز گردیدند. هنگان ناآرامی ها در تهران همه اتباع خارجی برای خود پناهگاه جستجو میکردند. انتون سیوریوگین با خانواده خود به سفارت انگلستان پناهنده شد.
ستدیوی سیوریوگین نیز از بی نظمی ها در امان نماند. شورشیان در خانه او هیچ چیزی گرانبها نیافتند و شورشیان خشمگین هفت هزار فلم عکاسی را شکستاندند. بعد از ختم ناآرامی ها به مشکل پارچه های دو هزار فلم های شیشه یی را احیا کرد.
او جهت تغذیه خانواده خود به ادامه کار مجبور بود، ولی توان مالی ترتیب نمودن کلکسیون اتنوگرافی را نداشت.
مصائیب عکاس در همین جا خاتمه می یابد و در سال 1925 در ایران رضاشاه بنیانگذار خاندان پهلوی به قدرت می رسد. او قاطعانه قصد دارد تا تمام خاطرات راجع به دوران گذشته را از بین ببرد. او میخواهد ایران قدیمی را که در تصاویر وجود داشت، از بین ببرد و امر کرد که تمام فلم های سیوریوگین را مصادره کنند و اکثریت آنها را از بین برد. عکاس کار خود را از دست داد و در سال 1933 در سن زیاد نسبت مرض گرده در تهران جان داد.
کار او را دخترش مارییا ادامه میدهد. او بالاخره توانست فلم های سالم مانده مصادره شده را بازپس گیرد. بعداً در سال های 1950 میرون بیمینت سمیت بنیانگذار آرشیف اسلامی فلم ها را در بدل دو هزار دالر خریداری میکند. فلم ها حالا در انستیتوت سمیتسون در واشنگتن نگهداری میشوند. از جمله هفت هزار فلم فقط 696 فلم با کیفیت مختلف حفظ شده اند.