در تاریخ 15 فبروری سال 1989 خروج نیروهای شوروی از افغانستان تکمیل گردید که به معنی ختم جنگ تقریباً ده ساله شوروی-افغان بود. آژانس اسپوتنیک عملیات شوروی را یاداوری میکند که اثرات عواقب آن بر روسیه و کشورهای دیگر که در پروسه صلح در افغانستان دخیل اند، ادامه دارد.
پوره 30 سال قبل آخرین قوای قطعات محدود نظامی شوروی افغانستان را ترک کردند. این عملیات رسماً در تاریخ 24 دسمبر سال 1979 در پاسخ به درخواست های مکرر جمهوری دموکراتیک افغانستان و هراس های روزافزون جمهوری های آسیای مرکزی شوروی آغاز گردید.
نیروهای شوروی، مستقر در افغانستان، تاسیسات ملی اقتصادی، میدان های هوایی، راه های مهم حیاتی را حفاظت میکردند و امنیت قطارهای ترانسپورتی را تامین مینمودند و همچنان به نیروهای حکومتی افغانستان کمک میکردند. آنها جهت کاهش فعالیت های جنگی مجاهدین افغان — افراد مسلح اسلامگرا که جهت سرنگون ساختن حکومت طرفدار شوروی کشور تلاش مینمودند، عملیات زمینی و هوایی انجام میدادند.
عملیات نظامی اتحاد شوروی در افغانستان مستقیماً از جانب ایالات متحده و متحدان آنها مورد انتقاد قرار گرفت و در تاریخ 14 جنوری سال 1980 در اسامبله عمومی سازمان ملل متحد فیصله نامه ES-6/2 تصویب گردید که در آن در باره مداخله مسلحانه در افغانستان «اظهار تاسف شده بود» و همچنان جهت خروج همه نیروهای خارجی از این کشور دعوت بعمل آمده بود.
عملیات «طوفان»
ولی اتحاد شوروی یگانه طرف در منازعه افغانستان نبود چون امریکا در جنگ پوشیده به طرفداری از مجاهدین فعالانه شرکت داشت.
روبرت گیتس رئیس اسبق CIA در خاطرات خود «از سایه: تاریخ پنج رئیس جمهور و پیروزی های آنها در جنگ سرد» راجع به عملیات محرم ادارات استخباراتی امریکا که بنام «طوفان» مسمی شده بود، معلومات داده است.
عملیات محرم که تسلیح نمودن و تمویل مالی افراد مسلح افغان را پیشبینی میکرد، شش ماه قبل از عملیات شوروی تحت رهبری جیمی کارتر رئیس جمهور وقت ایالات متحده آغاز شده بود. در تاریخ 15 جنوری سال 1998 این را وینسانو ژوویرو تحلیلگر مشهور مسایل جیوپولیتیکی از Le Nouvel Observateur و بعداً زبیگنیف بژیزینسکی مشاور کارتر در باره امنیت ملی تائید کرده است.
در سال 2003 در مجله The Time یاداوری کردند که عملیات «طوفان» «به یکی از طولانی ترین و گرانبهاترین» عملیات محرم مبدل گشت: ایالات متحده میلیاردها دالر جهت مسلح ساختن مجاهدین و اسامه بن لادن بنیانگذار آینده «القاعده» مصرف نموده بود.
ادمیرال ریگان چگونه کمک نظامی به مجاهدین افزایش داد
در گزارش منتشره سال 1998 New York Times خبر داده شده بود که، در حالیکه در دوران کارتر مجاهدین را توسط سلاح های سبک ساخت شوروی تامین میکردند، از سال 1981 تا سال 1985 ایالات متحده به مجاهدین مقدار عظیم: راکت اندازها، هاوان ها، الواندازها، ماین ها و توپ های بی پس لگد و سلاح 20 ملی متری دافع هوای سویسی و همچنان دستگاه های راکتی 107 ملی متری تولید شده در چین ارسال میکردند.
در ماه مارچ سال 1986 رئیس جمهور ریگان جهت تلاش رهایی از نیروهای شوروی در افغانستان «توسط همه وسایل قابل دسترسی» ارسال مجتمع های مرگبار سرشانه یی دافع هوای ستینگر و سیستم های دیگر سرشانه یی دافع هوا به شورشیان افغان منظور نمود.
طوریکه نشریه Washington Post در سال 1992 خبر داد، برعلاوه سلاح ها، ایالات متحده، از آغاز سال 1985، مجاهدین را توسط معلومات وسیع کشف ماهواره یی راجع به اهداف شوروی، پلان های عملیات جنگی تامین مینمودند، معلومات مواصلات و شبکه های محرم مخابراتی شوروی را رهگیری میکردند. برعلاوه این، شورشیان را از نقطه نظر پتاقی ها برای ماده منفجره پلاستید C-4، مرمی های دوربرد تفنگ های تیرزنی، راکت های هدایت شونده ضد تانک با سیستم اداره لین دار و وسایل دیگر تامین میکردند.
ایالات متحده در عین حال حمایت (Pakistani Inter-Services Intelligence agency) آی اس آی پاکستان را کسب کرد که عملیات همه روزه انجام میداد و با مجاهدین در محلات ارتباط مستقیم حفظ میکرد.
در سال 2005 در نشریه The New York Times خبر دادند که کومپلکس توره بوره که در 35 کیلومتری جنوب-غرب شهر جلال آباد در ولایت ننگرها قرار داشت برای مجاهدین ساخته شد و آن را CIA تمویل میکرد. طبق معلومات رسانه ها، در کار تحقق این پروژه کمپنی ساختمانی پدر اسامه بن لادن Saudi Binladin Group شرکت داشت. این کومپلکس «از تونل های چندین کیلومتری، پناه گاه ها و کمپ اساسی تشکیل شده بود که در عمق صخره های پرنشیب کوهستانی حفر شده بودند». در نتیجه از این قلعه بن لادن و بعداً جنگویان داعش استفاده میکردند.
در سال 2017 به اساس امر دونالد ترامپ بر این مجتمع مغاره ایی در ننگرهار بمب خلایی با قدرت زیاد GBU-43/B که بنام «مادر همه بمب ها» شهرت دارد، انداخته شد.
«ایالات متحده راه را به روی افراطیت اسلامی و بوجودآمدن القاعده گشودند»
دوکتورعایشه صدیقه (Ayesha Siddiqa) کارشناس نظامی ملکی و سیاست دان در مصاحبه با اسپوتنیک عملیات شوروی و امریکا را در افغانستان باهم مقایسه کرد. صدیقه گفت:« آی اس آی پاکستان که استخبارات نظامی محسوب میشود و CIA به محافل وسیع اجتماعی این مفکوره تلقین مینموده که اتحاد شوروی در افغانستان مداخله کرده و قصد دارد در آینده وارد پاکستان شود و خود را به آب های گرم برساند و مردم فهمیدند که این دروغ بزرگ بود».
طوریکه پروفیسور گفت، چند دهه بعد واشنگتن عین اشتباه مرتکب شد:«ایالات متحده در جنگ، مانند اتحاد شوروی، بند ماندند». پروفیسور خاطرنشان ساخت که نیروهای طالبان از نسل اول مجاهدین بوجود آمده که بر ضد اتحاد شوروی و حکومت متحد آن در کابل می جنگیدند.
رحیم الله یوسفزی تحلیلگر مسایل سیاسی و مسایل امنیتی و کارشناس در باره طالبان، به نوبه خود، عقیده دارد که عملیات شوروی، مانند جنگ ایالات متحده، خونین نبود و خاطرنشان ساخت:« در نتیجه مداخله ایالات متحده تلفات در بین مردم ملکی بیشتر گردید».
امتیاز گل، مدیر اجرائیه مرکز تحقیقاتی و تحقیقات در عرصه امنیتی (CRSS)، اظهار داشت که ایالات متحده «راه را برای جنگجویان اسلامگرا و افراطیت در جوامع اسلامی گشودند، به خاطریکه آنها عمده تاً از (اهرام های) اسلامی یا مذهبی برای تشویق رزمندگان بر ضد اتحاد شوروی و (نیروهای حکومتی) افغانستان استفاده میکردند». به گفته او، «این، در ماهیت امر، سرآغاز جنگ طلبی افراطی اسلامی بود که همچنان سازمان های، مانند «القاعده» را بوجود آورد».
پروفیسور داکتر وحیدالدین، مشاور و کارشناس سابق سازمان ملل متحد از امتیاز گل حمایت نمود و خاطرنشان ساخت که « از مقاومت اسلامی در همه کشورهای کمونیستی و سوسیالیستی توسط اتحادیه اروپایی و امریکا به مثابه بخش از استراتژی جنگ سرد، استفاده میشد».
پروفیسور خاطرنشان ساخت:« بعد از مداخله در سال های 1980 به کمک مجاهدین و اسامه بن لادن کارشناس در باره امور ساختمانی که متوجه خروج اتحاد شوروی بود، در دوران ریگان سیاست امریکا بسیار روشن بود. بعداً، به نظر میرسید که رهبران بعدی دموکراتان دلچسپی به این منطقه را از دست دادند» و افزود که این کار به منازعات طولانی بین گروه های محلی در کشور منجر شد.
امروز، بعد از عملیات 17 ساله امریکا در این کشور، اوضاع در محلات «توافقات هماهنگ بین همه گروپ های سیاسی در افغانستان و همسایگان آن مطالبه میکند که سازمان ملل متحد بر آن دست یافته نتوانست». داکتر وحیدالدین افزود:« بالاخره، زمان آن فرا رسیده که نیروهای عمده و تجهیزات نظامی به امریکا برگردانده شوند».
بعد از خروج نیروهای شوروی جنگ در افغانستان ادامه یافت
در تاریخ 14 اپریل سال 1988، تحت نظارت سازمان ملل متحد، افغانستان، پاکستان، اتحاد شوروی و ایالات متحده موافقت نامه حل اوضاع، مربوط به افغانستان امضا نمودند که بعد از آن، در فبروری سال 1989، نیروهای شوروی افغانستان را ترک کردند.
تلفات اردوی شوروی 13833 کشته و 49985 نفر زخمی محاسبه شده اند. برعلاوه این، در جریان جنگ شوروی-افغان 572 کارمند اداره امنیت دولتی، 28 افسر وزارت داخله اتحاد شوروی و همچنان 190 مشاور نظامی، بشمول 145 افسر کشته شده اند.
بعد از خروج نیروهای شوروی جنگ داخلی در افغانستان ادامه یافت، چون گروپ های مجاهدین که موافقت نامه سازمان ملل متحد را امضا نکرده بودند، مبارزه علیه رژیم آن وقت رئیس جمهور نجیب الله در افغانستان ادامه دادند. بعد از سقوط حکومت نجیب الله در سال 1992 در افغانستان در سال 1994 امارت اسلامی طالبان بوجود آمد.
طالبان، تریاک، میلیاردها دالر مخارج بیهوده: جنگ 17 ساله امریکا در افغانستان
طوریکه بریوس ریدیل آمر اسبق CIA در اسلام آباد در کتاب خود تحت عنوان ما چه چیز بردیم: «جنگ محرم امریکا در افغانستان، سال های 1979-1989» در فبروری سال 1989 در اسلام آباد پیام کنایه آمیز «ما برنده شدیم» فرستاد. رشد طالبان و «القاعده» و همچنان تراژیدی 11 سپتمبر امریکا را به مداخله در افغانستان در سال 2001 مجبور ساخت.
این مداخله به جنگ 17 ساله مبدل گشت. اشغال افغانستان توسط امریکا به تخریب تحریک طالبان که مانند گذشته کنترول بر بخش اعظم خاک کشور را حفظ نموده، مساعدت نکرد. برعلاوه این، در جریان عملیات جنگی امریکا در افغانستان تولید تریاک به شدت افزایش یافته است.
طبق معلومات روزنامه the Guardian، تولید تریاک در مناطق سرحدی افغانستان-پاکستان در اوایل سال های 1980 افزایش یافت و از 100 تن در سال های 1970 تا 2000 تن تا سال 1990 رسید.
در سال 2000 حکومت طالبان کشت خشخاش را ممنوع ساخت، اما در چارچوب گزارش اجمالی سازمان ملل متحد در باره تریاک در افغانستان در سال 2007 گفته شده که بعد از مداخله امریکا در کشور بیش از 8200 تن تریاک تولید شده، «که 93% صادرات غیرقانونی هیروئین را در جهان تامین میکند». در سال 2018 این ارگان خبر داد که کشت خشخاش در این کشور افزایش می یابد و از 201 هزار هکتار در سال 2016 تا اندازه 328 هزار هکتار در سال 2017 رسیده است.
عملیات افغانستان برای واشنگتن به بهای بسیار سنگین تمام شده است. طبق معلومات انستیتوت مناسبات بین المللی و اجتماعی بنام واتسون در چوکات پوهنتون براون، از سال 2001 فعالیت های جنگی ایالات متحده در افغانستان، عراق، سوریه و پاکستان به بهای 9،5 تریلیون دالر تمام شده و این در حالیکه جنگ در افغانستان طولانی ترین و گرانبهاترین عملیات نظامی باقی مانده است.
باوجود این همه، هنوز روشن نیست که آیا اداره ترامپ خواهد توانست به منازعه 17 ساله یکجا با کانگرس که رئیس جمهور را به حفظ حضور امریکا در منطقه فرا میخواند که نام «قبرستان امپراطوری ها» کسب نموده، خاتمه بخشد.
