هانس هیلشیر (Hans Hielscher) در مجله Der Spiegel (جرمنی) در ادامه می نویسد، فاکس از کیگالی به مقر سازمان ملل متحد در نیویارک در تاریخ 11 جنوری سال 1994 رسید. در آن گفته شده بود که حزب حاکم روندا از خوتو، لست های سیاه از نمایندگان اقلیت توتسی و قومیان دارای روحیه اپوزیسیون ترتیب میکند.
افراد مسلح مورد حمایت دولت سلاح جمع آوری میکنند و افراطیون در حکومت نسل کشی را پلان میکنند — راجع به این دقیقاً در هشدارها گفته میشد. همچنان گفته میشد که ابتدا خوتو قتل سربازان بلجیمی سازمان ملل متحد را به منظور راندن همه «کلاه آبی ها» از این کشور افریقای مرکزی پلان میکنند.
این خبر نگران کننده را تورن جنرال رومیو دالیر (Romeo Dallaire)، قوماندان 5،2 هزار سرباز سازمان ملل متحد در روندا ارسال نموده بود. جنرال، تبعه کانادا، خبر را از مخبر مضطرب در حکومت روندا دریافت کرده بود و خبر داد که میخواهد دیپوهای اسلحه افراد مسلح را نابود کند.
دالیر چنین اجازه را دریافت نکرد. نیویارک سعی مینمود او را آرام سازد: گویا، به جای اینکه طبق شایعات عمل کند، جنرال باید رئیس جمهور میانه رو ژیووینال هابیاریمانا (Juvenal Habyarimana) و همچنان سفرای ایالات متحده، بلجیم و فرانسه را مطلع سازد. در پای هدایت راجع به عمل نکردن امضای کوفی انان (Kofi Annan) موجود بود که در آن وقت دستیار سرمنشی در باره عملیات حفظ صلح سازمان ملل متحد بود و بعداً سرمنشی سازمان ملل متحد گردید.
سه ماه بعد آنچه که دالیر از آن هراس داشت، رخ داد. همه چیز چنین آغاز شد: هنگام پرواز به پایتخت کیگالی طیاره سقوط داده شد. شام روز 6 اپریل دو راکت «زمین به هوا» طیاره رئیس جمهور ژیووینال هابیاریمانا را که از خارج بر میگشت، هدف قرار داد. همه کسان داخل طیاره، بشمول رئیس جمهور بوروندی سیپرئین نترایامیرا (Cyprien Ntaryamira) کشته شدند.
و بعداً آنها همسایگان خود را سربریدند
رادیوی رواندا راجع به مرگ هابیاریمانا خبر داد. صبح روز بعدی در دولت کوچک در قلب افریقا حوادث تصورناشدنی آغاز گردید. در سراسر کشور خوتو بر توتسی حمله ور شدند — آنها به ضرب گلوله می کشتند، تا سرحد مرگ می زدند و همسایگان خود را سر می بریدند. بجای اینکه کشتار را متوقف سازند، پولیس و سربازان خود با آنها پیوستند. مجموعاً طی 100 روز 800 هزار نفر کشته شدند.
در مقر در کیگالی زنگ های تیلفون با درخواست های مایوسانه راجع به کمک به صدا درآمدند. دالیر بعداً معلومات داد:«به آشنایان گفتن این وحشت بود که مردم ما در راه رسیدن اند و بعداً ناگهان فریادها، صدای فیر و آرامش در گوشی می شنوی». «کلاهای آبی» را در پوسته های خیابانی متوقف می ساختند و بر دفتر سازمان ملل متحد آتش می گشودند. دالیر به نیویارک خبر داد:«کیگالی در حالت نظامی قرار دارد».
دالیر، ده کماندو از جمله 450 کماندوی بلجیمی که در قطعات 5،2 هزار نفری شامل بودند، جهت حفاظت صدراعظم اگاتا اوویلینگیئیمانا (Agathа Uwilingiyimana) روان کرد. ساعت 8:49 یکی از سربازان «کلاهای آبی» در مخابره خبر داد که «آنها در وضع بسیار متشنج» در مقابل گارد ریاست جمهوری روندا قرار دارند.
وقتیکه دالیر به محل آمد، پس اجساد سربازان خود را دید: قاتلان از گارد خوتو صدراعظم — یگانه توتسی در حکومت، را به ضرب گلوله کشتند، محافظان بلجیمی را خلع سلاح نمودند و آنها را به کمپ خود بردند. در آنجا آنها را با کیبل های آهنین زدند و بعداً اعدام کردند.
تیونیست باگوسارا (Theoneste Bagosora) — با لحن استهزاآمیز گفت:«بهتر می بود، اگر بلجیمیان روندا را ترک میکردند». این دگروال اردوی روندا شخص ارتباطی برای دالیر بود و طوریکه در نتیجه معلوم گردید، او یکی از الهام دهندگان و سازماندهندگان نسل کشی بود. دالیر سخت عصبانی شده بود، وقتیکه دسته قاتلان خود را تبرئه میکرد: بلجیم قطعات سازمان ملل متحد خود را بازپس خواند. دالیر بعداً، ضمن نتیجه گیری حوادث، نوشته بود:«این به لحظه چرخشی در ماموریت من مبدل گشت».
«روزی، وقتیکه جهان روندایان را در مصیبت رها کردند»
جنرال نیروهای سازمان ملل متحد رویاهای خوشبینانه داشت، وقتیکه در سال 1993 ماموریت را در روندا بر دوش گرفت. در آن وقت مذاکرات صلح بین حکومت و جنبش مقاومت که افراد مسلح آن بطور منظم بر روندا را از یوگندای همجوار حملات انجام میدادند، آغاز شدند: جبهه وطنپرستانه روندا تحت رهبری نمایندگان اقلیت توتسی فعالیت میکرد که در خارج زندگی میکردند. هر دو طرف راجع به قطع خشونت ها و ایجاد حکومت مختلط عبوری صحبت میکردند. سربازان سازمان ملل متحد باید پروسه صلح را تامین میکردند.
منازعه بین دو قوم تاریخ قدیمی داشت. مردم کوچی توتسی به این منطقه که از هزاران تپه پوشیده از نباتات انبوه تشکیل شده، از مناطق نزدیک دریای نیل آمده و مردم خوتو را تابع خود ساختند. ولی با گذشت زمان توتسی زبان و فرهنگ خوتو را پذیرفتند. دو گروپ باهم نزدیک شده رفت و بین آنها ازدواج ها عقد شدند.
وقتیکه در اواخر قرن XIX استعمارچیان روندا و همچنان بوروندی همجوار را اشغال کردند، آنها به سروکار داشتن با اکثریت مسلط در این کشورها ترجیح دادند. توتسی در روندا و بوروندی تا سال 1959 از جمله 45 مقام در اداره کشور43 مقام عالی احراز میکردند.
بعد از حصول استقلال روندا در سال 1962 قوم خوتو (84% جمیعت 4،7 میلیونی را تشکیل میداد) قدرت را به دست گرفت و صدها هزار توتسی را از کشور راندند. توتسی از کشور همجوار اوگندا مبارزات خود را ادامه داد.
روندای امروزی — یک نوع دیکتاتوری است که مصروف تربیه اتباع و انکشاف کشور می باشد. پول کاگامی (Paul Kagame)، بنیانگذار جبهه میهن پرست روندا، در سال 2000 رسماً قدرت را به دست گرفت. این رئیس جمهور 61 ساله توتسی با قد 88،1 متر ژورنالیستان دارای روحیه انتقادی و سیاستمداران اپوزیسیون — هم توتسی و هم خوتو را تحت پیگرد قانونی قرار میدهد. به خاطر حفظ صلح هردوی این نام رسماً لغو شده اند. 12 میلیون باشنده این کشور فقط باید روندایان باشد و بس. جوانان از چنین «جبر داوطلبانه خوش نیستند. اما کشتی های پر از مهاجرین روندا در جهت اروپا وجود ندارند.
جنرال رومیو دالیر بعد از خاطرات زجردهند کار خود در روندا مدت زمان طولانی از افسردگی روانی رنج می برد و خود را مسوول مرگ ده سرباز بلجیمی سازمان ملل متحد و تقریباً یک میلیون روندایان میدانست. او دو بار جهت خودکشی تلاش نموده. جنرال تا به حال خود را نمی تواند قناعت دهد که هشدارهای او چرا راجع به نسل کشی شنیده نشدند.
