در مقاله منتشره در نشریه رصیف22 (لبنان) آمده است، این اقدام به این مربوط بود كه ایالات متحده جهت تمدید تحریم بر صادرات تسلیحات علیه ایران تلاش می ورزد. براین اساس، برخی از تحلیلگران بر این باورند که این توافق تلاشی از سوی تهران برای وادار کردن پیکن به وتو پیش نویس قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل برای تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران می باشد.
این معاهده که رئیس جمهور پیشین ایران محمود احمدی نژاد آنرا "پنهانی" و بر خلاف منافع کشور و مردم خواند، باعث ایجاد انعکاسات گسترده در محافل سیاسی ایران شد، حتی تا آنجا که برخی از ایرانیان چین را "قدرت استعماری" خوانده اند.
این احتمال وجود دارد که اظهارات رئیس جمهور پیشین ایران بخشی از کمپاین تبلیغاتی با هدف بازگشت احمدی نژاد به ریاست جمهوری باشد، زیرا انتخابات بعدی ریاست جمهوری در ایران در سال 2021 تعیین شده است. احمدی نژاد وقتی گفت: "آیا شما اربابان کشور هستید که بدون اطلاع آنها پول را به مردم بدهید؟" ما انقلابی را انجام داده ایم تا چیزی از مردم پنهان نشود و هیچ کس خود را استاد خود نمی داند. "
محمود احمدی نژاد اولین سیاستمداری نبود که از عملکرد مقامات ایران انتقاد کرد. بیش از یک سال پیش، حسن نوروزی سیاستمدار ایران نامه سرگشاده ای به حسن روحانی رئیس جمهور ایران نوشت که در آن وی حکومت این کشور را به دادن بلاعوض جزیره کیش به مدت 25 سال به چین متهم کرد. می خواهیم تذکر دهیم که حکومت ایران در زمان خود این واقعیت را تکذیب می کرد.
در سپتامبر سال 2019، مجله Petroleum Economyist با استناد به منابع آگاه نزدیک به وزارت نفت ایران گفت: بسیاری از نکات کلیدی این توافقنامه منتشر نمی شود، اما خبرنگاران باز هم به کشف برخی جزئیات موفق شدند. ماهیت اصلی این توافقنامه این است که چین به مدت 25 سال در توسعه صنایع نفت و گاز و پتروشیمی و همچنین در بخش حمل و نقل و زیرساخت های ایران 280-400 میلیارد دالر سرمایه گذاری می کند.
به گفته پترولیوم اکونومیست، این توافق نامه در سال 2016 امضا شد اما مقررات مخفی در سال 2019 اضافه شد که شامل تعدادی امتیازات به چین است. به طور مثال، مطابق با شرایط توافق نامه جدید، به چین حق تعویق پرداخت ها در بدل محصولات ایرانی تا دو سال داده خواهد شد. چین همچنین قادر خواهد بود، نفت ایران را نه به دالر بلکه به یوان یا "ارزهای نرم" پرداخت کند.
عباس موسوی، سخنگوی رسمی وزارت امور خارجه ایران گفت: بحث و گفتگو درباره توافقنامه جدید چین و ایران یک امر طبیعی است، زیرا دشمنانی وجود دارند که سعی تخریب ایران و چین دارند. ولی، به گفته وی، از انعقاد این توافق هر دو کشور سود خواهد برد. موسوی افزود: این پیمان هنوز در ایران یا در چین تصویب نشده است.
وتو چین خیلی گران تمام خواهد شد
سیاست و اقتصاد تأثیر جدی بر ایران دارد و نخبگان حاکم در تهران نیز به نوبه خود فشار را بر مردم وارد می کنند.
در تهران، هیچ کس نمی تواند به دلیل بازی های سیاسی کدام برنامه های مخفی یا عامه را آزادانه تحقق بخشند. بیشتر اصولگرایان به خوبی می دانند که چنین موافقت نامه هایی بدون "چراغ سبز" از رهبر معظم انقلاب اسلامی آیت الله علی خامنه ای نمی توانند بگذرد ، بنابراین آنها ساکت هستند و موقتاً از انتقاد حکومت حسن روحانی خودداری می کنند.
ولی، رئیس جمهور پیشین ایران، محمود احمدی نژاد، در یک توافق نیمه پنهانی دریافته که به او کمک می کند تا دوباره به صحنه سیاسی برگردد. از طرف آنها، متحدین احمدی نژاد پیمان ایران و چین را "توافق هسته ای شرقی" خواندند و آن را با توافق هسته ای که تهران با ایالات متحده و جامعه بین المللی منعقد کرده، مقایسه کردند، اما پس از آن دریافتند که این مغایر با منافع کشور است.
تحلیلگران ایرانی می گویند که احمدی نژاد به خوبی از آنچه در پشت صحنه حکومت روحانی می گذرد آگاه است، زیرا او نیز "مشی بسوی مشرق" را در زمان حکمروایی خود انتخاب کرد.
مشی بسوی شرق
سیاست نامشخص ایالات متحده در قبال ایران و ناتوانی ایران جهت متقاعد کردن اروپا برای حمایت از وی علیرغم نگاه به غرب سالهاست که تهران را مجبور به بازگشت دوباره به شرق کرد. اکنون، به نظر می رسد رئیس جمهور ایران حسن روحانی چاره ای جز امضای "توافقنامه جدید ترکمنچای" ندارد.
روحانی با اظهار نظر در مورد توافقنامه همکاری جامع استراتژیک با چین گفت: "همکاری ایران و چین شامل پروژه های کلیدی، توسعه زیرساخت ها، ابتکار عمل یک کمربند و یک راه و همچنین سرمایه گذاری در بخش های مختلف اقتصادی است."
طرح یک کمربند، یک راه یک پروژه جدید چین است که در صدد کسب استقلال اقتصادی از امریکا و دستیابی به منطقه آسیای میانه است.
به گفته تحلیلگران ایرانی، تجربه گذشته روابط تجاری چین و ایران مثبت نبود، اما تهران به دلیل وضعیت دشوار سیاسی و اقتصادی در کشور مجبور به تکرار آن است.
بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که انتقاد از مشی سیاسی فعلی در تهران چیزی نیست جز یک بازی سیاسی که هر حزب سعی دارد با توجه به خط سیاسی که آیت الله علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی ایران دنبال می کند، به نفع خود بچرخاند.
