با آغاز روند خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، پرسشی که اکنون بسیاری از تحلیل‌گران را درگیر کرده این است که سرنوشت این نیروها، پس از عقب نشینی از افغانستان چه خواهد شد و واشنگتن چه برنامه‌ای برای آنها روی دست دارد.
روزنامه وال استریت ژورنال اخیرا گزارش داد که آمریکا ممکن است نیروهای خود را از افغانستان به کشورهای آسیای میانه منتقل کند تا آنها را در نزدیکی مرزهای روسیه مستقر کند.
این روزنامه به نقل از منابع آگاه نوشت: «واشنگتن به پایگاه‌های نظامی نیاز دارد که علاوه بر نیروهای انسانی، ظرفیت استقرار هواپیماهای بدون سرنشین، بمب‌افکن‌های هوایی و توپخانه را داشته باشد تا بتواند از دولت کابل در مقابل گروه طالبان حمایت کند».
گفتنی است کشورهای ازبکستان و تاجیکستان به دلیل داشتن مرز مشترک با افغانستان و دسترسی سریع بیشتر مورد توجه آمریکا قرار دارد.
برخی کارشناسان تاکید می‌کنند که ماموریت استقرار نیروهای آمریکا در این دو کشور به دلیل حضور نظامی گسترده روسیه در این منطقه و افزایش نفوذ چین به آن سخت و پیچیده است.
این سناریو تا چه حد واقع بینانه است؟ آیا کدام کشوری از منطقه با آمریکا برای استقرار پایگاه ها به توافق خواهد رسید یا خیر؟ و اگر توافقی در زمینه صورت گیرد، تحولات آینده منطقه چگونه رشد خواهند کرد؟
عبدالشکور واقف حکیمی، عضو مجلس نمایندگان و عضو شورای رهبری جمعیت اسلامی افغانستان در صحبت با اسپوتنیک افغانستان می‌گوید، در طول 18 سال گذشته برای ایجاد پایگاه های آمریکایی در قرقیزستان و همچنان ازبکستان، تلاش هایی صورت گرفته، اما به باور این امر بدون اشاره و توافق های ضمنی با روسیه ناممکن بوده است.
«وقتی ایالات متحده قصد برچیدن پایگاه ها و عقب نشینی از افغانستان را دارد، احتمال دارد آمریکا برای کشورهای همجوار که در 20 سال گذشته بدون شک در درگیری های افغانستان به گونه‌ی نقش داشتند، می‌خواهد تفهیم بکند که عدم حضور پایگاه های آمریکایی در افغانستان می‌تواند منافع شما را با خطر مواجه کند. احتمال دارد که آمریکا امیدوار است کشور های مانند روسیه، چین و ایران شاید در مورد افغانستان به یک توافق برسند».
آقای حکیمی می‌گوید، این بدان معنا نیست که این کشور، طوری که بار ها مقامات آمریکایی (رئیس پنتاگون، وزیر امور خارجه و رئیس ارتش آمریکا) به تکرار اظهار داشته اند، به یک باره‌گی از افغانستان دست بکشند، زیرا به یکباره‌گی دست کشیدن از افغانستان برای آمریکا به بهای سنگین تمام خواهد شد. وی افزود:
«خروج یکباره‌گی، افغانستان را در یک هرج و مرج قرار خواهد داد و این احتمال نیز وجود دارد دارد که گروه طالبان دوباره قدرت بگیرند، که پیامد های چنین حالت پس از 20 سال جنگ در افغانستان، هم برای آمریکا و هم برای ناتو بسیار دشوار خواهد بود. به باور من ایالات متحده شدیدا در تلاش است که عدم حضور پایگاه های خود در افغانستان را به گونه‌یی جبران بکند».
نماینده مجلس در ادامه افزود، با وجود اینکه آمریکا در برخی کشور ها مانند کشورهای خلیج، قطر، کویت و حتا در پاکستان (کشور همجوار افغانستان) پایگاه نظامی دارد، آن کشور بازهم سعی خواهد داشت که با ایجاد پایگاه های جدیدی چه در همسایگی افغانستان از جمله کشور های آسیای میانه و چه در سائر کشور ها عدم حضور نظامی خود در افغانستان را جبران کند.
«بزرگترین پایگاه ایالات متحده در خاورمیانه در دوحه پایتخت قطر فعالیت می کند و بیش از ده مقر و پایگاه دیگر از کویت گرفته تا عمان در منطقه خلیج فارس دارد .آمریکا احتمالا با ایجاد پایگاه های بدیل در منطقه قصد دارد وضعیت امور و خاصتا تحولات نظامی در افغانستان را تحت نظارت و کنترل داشته باشد. امر متعارضی که وجود دارد این است که آیا این کشور ها بدون رضایت روسیه می توانند با آمریکا معامله کنند یا خیر، اگر توافق کنند من باور دارم که شروطی موجود خواهد بود که خطرات وجود پایگاه های آن کشور برای منافع روسیه را کاهش دهد».
کارشناس در مورد تحولات آینده منطقه پس از خروج آمریکا از افغانستان گفت عقب نشینی و برچیدن پایگاه های آمریکا از افغانستان دو پیام داشت:
«پیام اول پیام داخلی برای افغانستان و چراغ سبز برای نیرو های درگیر با دولت افغانستان بود. پیام دوم چراغ سبز به کشور های منطقه بود که آمریکا خواست بیان کند خطری را که این کشور ها از وجود پایگاه های آمریکایی متوجه خود می دانستند دیگر وجود ندارد. اما حضور آمریکا در کشور های که به صورت سنتی تحت نفوذ استراتژیک و نفوذ نظامی روسیه قرار دارند، احتمال دارد به گونه در توافق و رضایت با روسیه صورت گیرد به این معنا که حضور آمریکا (گرچه برای این کشور خالی از پیامد نخواهد بود) به گونه‌ی کنترل شده در افغانستان ادامه خواهد یافت».
در همین حال، پوهنیار محمد علی اخلاقی، عضو دیگر مجلس نمایندگان نظر متفاوت دارد. او در صحبت با اسپوتنیک افغانستان می‌گوید، با توجه به رقابت دیرینه آمریکا با روسیه و با در نظرداشت حضور روبه رشد چین در میدان رقابت، طبیعی است که برای آمریکا حضور در آسیای میانه، در تلاش این کشور برای حفظ منافع و اهداف آن در منطقه؛ اولویت خواهد داشت.
«آمریکا تلاش خواهد کرد که حضور خود در منطقه را تأمین کند تا بتواند در برابر یک سلسله حرکات سیاسی و اقتصادی که منافع آمریکا را با خطر مواجه می‌کند، ایستادگی کند. تا هنوز در خصوص این که ایالات متحده برای دفاع از منافع خود با کدام کشوری از منطقه در این زمینه وارد گفتگو شده باشد، اطلاعات در دست نیست. ولی در جمع کشور های که با آمریکا همکاری دیرینه دارد می‌توان از پاکستان نامبرد، اما با درنظر داشت برخی شرایط، بعید به نظر می‌رسد که آمریکا بتواند در آنجا فرصت های را ایجاد کند. در مورد روابط کشورهای آسیای میانه با آمریکا نیز اوضاع همینگونه خواهد بود و احتمال دارد با در نظرداشت همکاری های روسیه، چین ، هند و ایران هیچ کشوری حاضر به فراهم نمودن شرایط برای ایجاد پایگاه های آمریکایی در خاک خود نخواهد شد».
آقای اخلاقی در اخیر می‌افزاید، برای جلوگیری از شدت گرفتن رقابت ها میان آمریکا، روسیه و چین؛ و به عنوان مبارزه با دهشت افکنی و ایستادن در برابر خشونت و گروه های افراطی، ممکن است یکی از کشور ها، زمینه را برای انتقال پایگاه های آمریکا از افغانستان در منطقه فراهم کند. اما در دراز مدت اگر این کشمکش ها شدت یابد، کشوری که با آمریکا توافق نموده دچار دردسرهای بزرگی خواهد شد. در چنین حالت این امر بر اوضاع کلی منطقه تأثیر گذار خواهد بود.
گفتنی است زلمی خلیلزاد نماینده ویژه ایالات متحده در افغانستان اخیرا به دو کشور تاجیکستان و ازبکستان سفر کرد و گفته می شود که وی در این سفر لزوم جلوگیری از کنترل خشونت در افغانستان قبل از اتمام عقب نشینی آمریکا و متحدانش از افغانستان را مورد بحث قرار داده است.
تاجیکستان عضو کامل در سازمان پیمان امنیت جمعی به رهبری روسیه است و ازبکستان که عضویت خود را در این اتحادیه در سال 2012 به حالت تعلیق درآورد، با این وجود همچنان روابط اقتصادی و امنیتی قوی با روسیه از جمله داشتن عضویت ناظر در اتحادیه اقتصاد اوراسیا دارد.
