آیا گروه طالبان توانایی دست رسی به جنگ افزار هسته‌ای را دارد؟

در ماه های پسین و پس از تصرف افغانستان از سوی گروه طالبان نگرانی درباره دست رسی این گروه به جنگ افزارهای هسته ای پاکستان افزایش پیدا کرده است. 

در ماه های پسین و در چارچوب تشکیل دولتِ حکومت جدید از سوی طالبان در افغانستان، که تاکنون جامعه جهانی آن را به رسمیت نشناخته است، طالبان مهندس نجیب‌الله را به‌عنوان رئیس کمیسیون عالی انرژی اتمی افغانستان که نزدیک به یک دهه پیش تاسیس شده است، گماشت. انتشار این خبر توجه بسیاری از ناظران بین‌المللی را به خود جلب کرد و احتمال تلاش طالبان برای دستیابی به جنگ افزار هسته‌ای مطرح شد؛ از جمله جان بولتون، مشاور پیشین امنیت ملی امریکا گفت، که ممکن است گروه طالبان از طریق پاکستان به‌دنبال دستیابی به جنگ افزار هسته‌ای باشد.

در همین حال، حسن بهشت پور کارشناس مسایل آسیای مرکزی وقفقاز و پژوهشگر در زمینه هسته ای درباره این که آیا گروه طالبان می تواند به جنگ افزارهای هسته ای و یا فن آوری هسته ای دست یابد می گوید: "گروه طالبان امکان دسترسی به جنگ افزارهای هسته ای را ندارند و من مطمئن هستم پاکستان هم در اختیار آنها قرار نخواهد داد زیرا جنگ افزار ههسته ای طالبان امنیت پاکستان را هم تهدید خواهد کرد". 

این پژوهشگر هسته ای همچنان درباره دستیابی فن آوری جنگ افزار هسته ای از سوی طالبان افزود: "ساختن جنگ افزار هسته ای یک سطح بالایی از فن آوری هسته ای را نیاز دارد که در بین گروه طالبان چنین امکانی وجود وجود ندارد حتی اگر چنین امکانی هم فراهم شوند سطح بالاتری از دانش هسته ای برای نگهداری امن از سلاح هسته ای مورد نیاز است تا این سلاح در اثر خطای ناخواسته موجب نابودی محیطی اطراف خود نشود".

بهشت پور درباره بکارگیری و سطح دانش بکارگیری جنگ افزار هسته ای از سوی طالبان دیدگاهش را چنین بیان داشت: "سطح دانش بالاتری بکارگیری سلاح هسته ای علیه دیگران است طالبان چنین دانشی را برای ساخت هواپیما یا موشکی که قادر به حمل سلاح هسته ای باشد ندارد".

پیش از این، رحمت الله نبیل رئیس پیشین امنیت ملی افغانستان هم در این باره با اشاره به یورش‌های القاعده در سال‌های ۲۰۱۵، ۲۰۱۱ و ۲۰۱۴ بر پایگاه‌های نظامی پاکستان، تأکید داشت، که اگر نقش اسلام‌آباد در روند صلح افغانستان، محدود نشود، احتمال زیادی وجود دارد که گروه‌های تروریستی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، به سلاح‌های اتمی-تکتیکی پاکستان، دست‌رسی پیدا کند.

در این شکی نیست که گروه طالبان برای تبدیل برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای به نظامی، به فناوری هسته‌ای از بیرون نیاز دارد، این در حالیست، که اگر تاریخچه افغانستان و کارکردهای این کشور را درباره انرژی هسته ای مرور کنیم می بینیم، که افغانستان یکی از اعضای بنیان‌گذار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال ۱۳۳۵ بود و بیش از دو دهه با این سازمان بین‌المللی همکاری داشت، تا آن که در اواخر دهه پنجاه خورشیدی، به‌دلیل ناآرامی‌های مدنی و مداخله اتحاد جماهیر شوروی علیه شورشیان مورد حمایت ایالات متحده و پاکستان، همکاری‌اش با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قطع شد.

در ادامه این کشور در سال ۱۳۸۹، کمیسیون عالی انرژی اتمی افغانستان برای بحث و بررسی در مورد نحوه استفاده از فناوری هسته‌ای برای اهداف صلح‌آمیز تاسیس شد. اما به‌دنبال افزایش قدرت طالبان در سال‌های گذشته، آژانس انرژی هسته‌ای افغانستان ابراز نگرانی کرد که تداوم بی‌ثباتی، می‌تواند فعالیت‌هایش را با خطر روبه‌رو کند.

در این اواخر و در چارچوب تشکیل دولتِ حکومت جدید، که تاکنون جامعه جهانی آن را به رسمیت نشناخته است، طالبان مهندس نجیب‌الله را به‌عنوان رئیس کمیسیون عالی انرژی اتمی افغانستان که حدود یک دهه پیش تاسیس شده است، منصوب کرد.

در همین حال، مجله نیوزویک به نقل از یک مقام طالبان که نامش فاش نشده است، نوشت: «ما درباره ساخت سلاح هسته‌ای تا به حال هیچ تصمیمی اتخاذ نکرده‌ایم». البته طالبان تاکنون هیچ بیانیه رسمی در مورد اینکه قصد چنین اقدامی دارد یا خیر، صادر نکرده است.

این در حالی است که پاکستان در زمینه گسترش فناوری هسته‌‌ای در کشورهای دیگر، دست درازی دارد. مجله نیوزویک در ادامه افزوده است، که عبدالقدیر خان، دانشمند هسته‌ای صاحب‌نام پاکستان که به «پدر بمب هسته‌ای» این کشور معروف است، از مدت‌ها پیش در معرض اتهام‌های بین‌المللی مبنی بر افشای اطلاعات محرمانه هسته‌ای قرار دارد، از جمله این که متهم است طرح ساخت سانتریفیوژها را در اختیار لیبیا، ایران و کوریای شمالی قرار داده است.

تردیدی نیست که طالبان برای تبدیل برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای به نظامی، به فناوری هسته‌ای از خارج نیاز دارد. اما قدرت‌های بین‌المللی، به‌ویژه چین و روسیه، هرگز اجازه چنین اقدامی را نمی‌دهند و از این گذشته، آمریکا نیز از خطر احتمالی دستیابی طالبان به برنامه‌ هسته‌ای پاکستان نگران است.