فارسی یا دری؟ پکۀ BBC بر یک آتش دیرینه

© Flickr / Elliott Brown بی‌بی‌سی دری
بی‌بی‌سی دری - اسپوتنیک افغانستان
عضو شوید
فارسی یا دری؟ کدام یک نام بهتری برای زبان رایج در افغانستان است؟ این پرسشی همیشگی با تغییر نام صفحۀ افغانستان بی‌بی‌سی به «بی‌بی‌سی دری» در شبکۀ اجتماعی فیسبوک، یک بار دیگر به سوژۀ داغ شبکه‌های مجازی افغانستان بدل شد، اما در فیسبوک محدود نماند و صدایش تا سایت‌های معتبر امضای نامه و جاده‌های لندن نیز کشیده شد.

با تغییر نام صفحۀ افغانستان بی‌بی‌سی به «بی‌بی‌سی دری» شمار زیادی از کاربران فیسبوک (Unlike_BBC_dari#) در افغانستان با اعتراض و سیاسی خواندن این اقدام شبکۀ بریتانیایی آن را تلاشی در تغییر هویت واقعی یکی از زبان‌های افغانستان خواندند. این معترضان باور دارند که دری و تاجیکی، نام‌های دیگر و صفت‌های زبان فارسی استند و به عنوان زبان مستقل اعتبار ندارند.

اما چرا این اقدام بی‌بی‌سی به یکباره سبب ایجاد سر و صدای فراوان در میان شهروندان افغانستان شد، غفران بدخشانی، از شاعران نام‌آشنای افغانستان و یکی از فعالان در راه‌اندازی این اعتراض است، او به اسپوتنیک می‌گوید:

«بحث هویت در افغانستان درست همان «دم شیری‌ست» که نباید به بازی گرفته شود. ما در دیگر در جهانی زندگی نمی‌کنیم که بتوانیم به سادگی هویت و تاریخ ملیت‌ها را انکار کنیم. زبان پارسی زبان ستم‌دیده‌یی است. چه جبر‌ها که بر این زبان و فرهنگ روا نداشتند. پارسی‌گویان افغانستان اکنون دانسته‌اند که زبان مهم‌ترین بخش هویت فرهنگی و تاریخی آنها را تشکیل می‌دهد. برای همین وقتی کسی به انکار آن می‌پردازد، چنانکه در افغانستان رسم بر این بوده است، مردم ناگزیر می‌شوند که در برابر این بیداد بیستند و صدای خود را بلند کنند.»

قانون اساسی افغانستان در مادۀ شانزدهم زبان‌های رسمی این کشور را «دری» و «پشتو» خوانده است، مینه بکتاش، مسوول برنامه‌های افغانستان بی‌بی‌سی نیز، دلیل تغییر نام این صفحه را «نزدیکی با مخاطبان» و «رعایت قانون اساسی افغانستان» خوانده است. در اعلامیۀ مسوول بخش افغانستان این رسانه در پاسخ به اعتراض گستردۀ مخاطبان به تغییر نام این صفحه آمده است:

«بی‌بی‌سی به این باور است که برای نزدیک شدن بیشتر به مخاطبان، باید به شیوه و لهجه خودشان حرف بزند. همزمان، دری به عنوان یکی از زبان‌های رسمی افغانستان در قانون اساسی آن کشور درج است. ما برای کمک به مخاطبان می‌خواهیم که رابطه بین رادیو و صفحه فیسبوک ما هرچه روشن‌تر باشد. هیچ انگیزه سیاسی و فرهنگی در پشت این تصمیم وجود ندارد.»

غفران بدخشانی، اما با بیان این ‌که «قانون اساسی وحی نازل شده نیست» می‌گوید که نام «فارسی» این زبان در افغانستان تاریخچۀ بیشتر از قانون اساسی دارد:

«مسالهٔ دری برای نخستین بار در قانون اساسی ۱۹۶۴ میلادی مطرح شد. پیش از آن نام این زبان فارسی بوده است و کتاب‌های درسی مکتب‌های افغانستان نیز به نام «قرائت فارسی» یاد می‌شده‌اند. هنوز هم پارسی‌گویان را در افغانستان «فارسی‌وان» می‌گویند. قلم به دستان کشور‌های پارسی‌زبان باید بکوشند و زبان پارسی را از چنگ ناسیونالیسم برهانند. چون هیچ‌کسی قباله‌دار این زبان و فرهنگ نیست. این زبان یک حوزهٔ تمدنی است و از کُرد و لُر و بلوچ تا ترک و تاجیک و پشتون همه با این زبان دانش‌اند و خته‌اند و در این زبان نوشتنه‌اند. با اینکه سیاست ‌مردان پشتون ‌تبار ما پیوسته انکار کرده‌اند، پشتون‌ها به عنوان یک تبار از مردمان تاثیرگذار این حوزهٔ فرهنگی و شریک این هویت تاریخی بوده‌اند و هستند.»

اعتراض به تغییر به نام صفحۀ افغانستان بی‌بی‌سی از صفحه‌های مجازی فراتر رفت و در جلسۀ عمومی مجلس نمایندگان افغانستان نیز مورد اعتراض نمایندگان قرار گرفت، در روزهای نخست این اعتراض، لطیف پدرام نمایندۀ کابل در پارلمان افغانستان در جلسۀ عمومی این مجلس، این کار بی‌بی‌سی را یک اقدام سیاسی خواند:

«تغییر نام بی‌بی‌سی فارسی به بی‌بی‌سی دری در واقع کار دولت بریتانیا به منظور ایجاد تفرقه در میان فارسی‌زبان‌ها است که اعتراض شدید ما را بر انگیخته است.»

در همان جلسه، ناهید فرید نمایندۀ هرات در پارلمان افغانستان نیز، بی‌بی‌سی را به تفرقه‌افگنی متهم کرد.

«بریتانیای استعمارگر همواره به دنبال تقسیم ملت‌ها بوده و پس از تقسیم همه‌چیز حالا فارسی زبان‌ها را هم تقسیم می‌کند. خاستگاه زبان فارسی بلخ بوده و این زبان افتخار تاریخی و فرهنگی مردم کشور است.»

موج این اعتراض‌ها کم به کم به جاده‌ها نیز کشیده شد، در لندن ده‌ها تن با شعارهایی در اعتراض به این کار، در برابر دفتر مرکزی بی‌بی‌سی دست به اعتراض زدند و خواهان تغییر دوبارۀ نام این صفحه شدند. صفحۀ فارسی بی‌بی‌سی، این اعتراض به بخش موسوم به «دری» این شبکه را به صورت زنده پخش کرد:

در تازه‌ترین واکنش هم، دست‌کم 180 تن از نویسندگان و شاعران افغانستان، ایران و تاجیکستان با امضای یک نامه و فرستادن آن به مسوولان ارشد شبکۀ بی‌بی‌سی، اقدام این شبکه را در راستای تحریف واقعیت‌های فرهنگی و غیرقابل قبول خوانده و گفته‌اند یک رسانه، صلاحیت علمی تفکیک زبان‌ها را ندارد. در میان امضاکنندگان این نامۀ سرگشاده، نام‌های چهره‌های سرشناس فرهنگی این سه کشور از جمله واصف باختری، نجیب مایل هروی، رهنورد زریاب، عتیق رحیمی، دادفر سپنتا و کاظم کاظمی از افغانستان، محمود دولت‌آبادی، داریوش آشوری، بهاءالدین خرمشاهی، علی دهباشی، حسن انوشه و محسن مخملباف از ایران، و شهزاده سمرقندی (نظروا) و صفر عبدالله از تاجیکستان به چشم می خورد.

در بخشی از این نامه‌ که آن را 181 تن از اهالی فرهنگ و هنر امضاء کرده اند،  آمده است:

«تا چند دهه پیش، نام رسمی این زبان در افغانستان فارسی بوده و اقدام به تغییر نام آن در قانون اساسی سال 1343 خورشیدی، با هدف جدایی انداختن میان فارسی‌زبانان منطقه انجام شده، و ورود بی‌بی‌سی به این جنجال، باعث تشدید اختلاف‌ها خواهد شد. داوری دربارۀ موقعیت زبان فارسی در افغانستان و بحث درباره این‌که آیا این زبان را دری باید خواند یا فارسی، مبحثی علمی است. بی‌بی‌سی در حالی به داوری و صدور حکم قطعی در این زمینه پرداخته که به عنوان یک سازمان خبری، صلاحیت علمی برای تصمیم‌گیری در این مورد ندارد.»

 محمد کاظم کاظمی از شاعران و پژوهشگران مشهور اهل افغانستان، در بارۀ این‌که آیا دری و فارسی دو زبان جداگانه استند یا نه، به طرح یک سوال ساده بسنده کرده است:

«اگر همچنان معتقدید که زبان مردم افغانستان "دری" است و این با "فارسی" فرق دارد، زحمت بکشید و یک جمله، فقط یک جمله ی معنی دار بیاورید که صرفاً "دری" باشد و در آن هیچ کلمه ی "فارسی" استفاده نشده باشد»

هرچند مسوولان بخش افغانستان بی‌بی‌سی، هنوز تأکید دارند که بدون انگیزۀ سیاسی و برای «نزدیک شدن به مخاطبان» نام این صفحه را تغییر داده اند اما معترضان می‌گویند که این اقدام تعرض «به همبستگی و پیوند دیرپای تاریخی، فرهنگی و زبانی» فارسی‌زبان‌هاست/ در بخشی از متن کامل این نامه که در سایت نبشت منتشر شده است، آمده است:

«گویشوران زبان فارسی، فارغ از همۀ اختلاف‌سلیقه‌های سیاسی و فرهنگی، این اقدام بی‌بی‌سی را تعرض به همبستگی و پیوند دیرپای تاریخی، فرهنگی و زبانی خود تلقی می‌کنند و خواستار توجه جدی به اقدامات مغایر اصول خط مشی این سازمان هستند. بدیهی است نادیده گرفتن واقعیت‌های علمی، تاریخی و فرهنگی وجهۀ کل این سازمان و اعتماد مخاطبان به بی‌طرفی آن را به‌شدت خدشه‌دار خواهد کرد.»

ممکن است عقاید نویسندگان مقالات با سیاست های اسپوتنیک مطابقت نداشته باشد.

نوار خبری
0
برای شرکت در گفتگو
ورود به سیستمیا ثبت نام کنید
loader
بحث و گفتگو
Заголовок открываемого материала