عمران خان صدراعظم پاکستان با خبرگزاری «ریا نووستی» قبل از سفر به بیشکیک جهت شرکت در گردهمایی سازمان همکاری شانگهای مصاحبه اختصاصی انجام داده است. او انتظارات خود را در باره ملاقات با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در میان گذاشت و راجع به آرزوی دیدار از روسیه طی بازدید رسمی معلومات داد و بر پلان ها در باره توسعه همکاری اسلام آباد با مسکو و مساله مناسبات پیچیده با هند تماس گرفت.
آیا شما کدام ملاقات با رهبری روسیه را در آینده نزدیک پلان می کنید؟ آیا شما شخصاً کدام بازدید از روسیه را در نظر دارید؟
من دوست دارم از روسیه بازدید کنم. من — مدتها پیش — تنها یک بار در آنجا بوده ام. و بلی، من امیدوارم رهبری روسیه را در کنفرانس SCO (سازمان همکاری شانگهای) در این هفته در بیشکیک ملاقات نمایم. بنابراین امیدوارم با رئیس جمهور پوتین ملاقات کنم.
انتظارات شما از این ملاقات چیست؟
من فکر میکنم که این فقط یک ملاقات غیررسمی در حاشیه کنفرانس SCO خواهد بود. من قبلاً او را هنگام بازدید من از چین، جای که با شی رئیس جمهور چین گردهمایی داشتیم، ملاقات کرده بودم. اما این بار امیدوارم با او ملاقات غیررسمی داشته باشم. من قبلاً صدراعظم روسیه را در چین هنگام اولین بازدید من ملاقات نموده بودم.
نیروهای نظامی روسیه اخیراً اعلام داشته که نیروهای روسیه با نیروهای پاکستانی در اواخر سال روان تمرینات برگزار خواهند کرد. شما همکاری نظامی با روسیه را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا کدام پلان های در آینده برای تقویت همکاری میان نیروهای مسلح ما وجود دارند؟
بلی. ما همکاری بین نیروهای دفاعی ما و روسیه توسعه داده ایم. همواره ملاقات های صورت میگیرند. فکر می کنم پرسونل دفاعی ما قبلا ملاقات کرده اند. و بلی، ما امیدواریم ارتباطات ما را عمیق تر کنیم.
اکثر سال های 50، 60 و 70 در منطقه جنگ سرد صرف شده، وقتیکه هند به اتحاد شوروی وابسته بود و پاکستان به ایالات متحده وابسته بود. ما در اردوگاه های مختلف بودیم. حالا همه چیز تغییر کرده است. هند نیز با ایالات متحده دوست است و پاکستان نیز با ایالات متحده دوست است. بنابراین ما دیگر شرایط جنگ سرد نداریم. این وضع تازه است که ما تماس های خود را با روسیه توسعه داده ایم و آنها همواره در حال توسعه هستند.
کشور شما مدت زمان طولانی سلاح های امریکایی وارد میکرد و به خریدار وسیع تسلیحات مبدل شده بود، اما حالا در منطقه به تسلیحات روسی توجه زیادی مبذول میگردد. آیا اسلام آباد قصد دارد سلاح های روسی را نیز خریداری کند؟ آیا شما در مورد خرید سیستم های دفاع هوایی S-400 فکر می کنید؟
همانطور که گفتم، زمانی جنگ سرد تمام شد. قبلاً پاکستان به ایالات متحده وابسته بود و طوریکه همه ما خوب میدانیم، هند به اتحاد جماهیر شوروی وابسته بود. و این وضعیت دیگر وجود ندارد. اولاً، ما امیدواریم که تشنج ما با هند رفع شود، پس ما سلاح خریداری نخواهیم کرد، به خاطریکه ما میخواهیم پول خود را برای انکشاف بشری صرف نمائیم. ولی، بلی، ما به تسلیحات از روسیه نگاه میکنیم و من میدانم نظامیان ما قبلاً با نظامیان روسی تماس ها برقرار نموده اند.
آیا کدام پیشرفت در پروژه خط لوله ایران-پاکستان وجود دارد؟ آیا شما قصد دارید پروژه را به طور کامل به دلیل تحریم های ایالات متحده متوقف کنید؟
شما می بینید که در اینجا پیشرفت زیادی وجود ندارد و این به دلیل تحریمات است که ایالات متحده علیه ایران وضع کرده است.
شما چگونه میتوانید به چشم انداز همکاری پاکستان با روسیه در چارچوب سازمان همکاری شانگهای مساعدت نمائید؟
ما مبادلات داریم، ما تماس ها را بیشتر توسعه می دهیم، ما تجارت ما را انکشاف می بخشیم. روسیه کشور مازاد انرژی است. پاکستان در زمینه انرژی کمبود دارد، لذا ما امیدواریم که در این عرصه ها گفتگو کنیم. ما آماده ایم. به ارتباط امور دفاعی باید گفت، ما میخواهیم تجارت خود را با روسیه در عرصه های دیگر توسعه بخشیم.
مقصد شما کدام ساحات است؟
خوب، این چیزی است که ما در حال بررسی آن هستیم. ما امیدواریم هیئت های تجاری ما به زودی به روسیه بیایند. ما هیئت تجاری روسیه را به اینجا دعوت خواهیم کرد، و امکانات سرمایه گذاری را در پاکستان برای آن فراهم خواهیم ساخت. من معتقدم که یک شرکت فولاد سازی روسی وجود دارد که میخواهد در کارخانه فولادسازی در کراچی سرمایه گذاری نماید. در واقع آن توسط روسیه ساخته شده است. کارخانه فولادسازی پاکستان مدتها قبل، فکر میکنم در سال های 70، توسط روسیه ساخته شده بود. بنابراین ما گسترش ساحات همکاری آغاز خواهیم کرد و ما به دنبال آن هستیم. ما با محبت به آن (روسیه) فرصت های سرمایه گذاری در پاکستان را فراهم می سازیم. ما رژیم آزاد ویزا را در پاکستان برقرار می سازیم، پس مردم مجبور نخواهند بود برای دریافت ویزا انتظار بکشند، آنها میتوانند بیایند و ویزا را در میدان هوایی دریافت کنند.
آیا ممکن است که روسیه و پاکستان رژیم بدون ویزا داشته باشند؟
خوب، پاکستان در این جهت پیش میرود. هفتاد کشور حالا میتوانند ویزا را در میدان هوایی دریافت کنند. قبلاً ما چنین توافق با هیچ یک از کشورها نداشتیم.، ولی حالا ما پاکستان را برای توریزم، برای سرمایه گذاری می گشائیم و ما احساس میکنیم که ما میخواهیم این کار را برای کشورها جهت آمدن و دریافت ویزا سهلتر سازیم. در اینجا هفتاد کشور وجود دارند — و روسیه در جمله کشورهای شامل است که میتواند بیاید، روسان میتوانند بیایند و ویزا را در میدان هوایی دریافت کنند.
دوباره به سازمان همکاری شانگهای برمیگردیم، آیا مشارکت شما در این سازمان به توسعه مناسبات با هند کمک نموده است؟
واقعاً، سازمان همکاری شانگهای مناسبات را با همه کشورها در این سازمان توسعه می بخشد. قبلاً سمتگیری پاکستان بیشتر بسوی غرب متوجه بود. حالا پاکستان به تنوع نگاه میکند، بازارهای نو و مناسبات مختلف را با آن کشورهای پیدا کرده که ما با آنها قبلاً روابط بسیار کم داشتیم. کشورهای سازمان همکاری شانگهای به ما راه یافتن به این بازارهای تازه خارجی و توسعه روابط ما با این کشورها تامین کرده اند. و این، البته، بدان معنی است که در این لحظه مناسبات دوجانبه ما با هند، شاید، در پائین ترین نقطه قرار داشته باشد. و، آری، این میتواند چانس برای گفتگو با رهبری هند هنگام این کنفرانس سازمان همکاری شانگهای باشد.
آیا اسلام آباد به دنبال کدام واسطه بین المللی جهت مصالحه با هند می باشد؟ آیا روسیه، بطور مثال، میتواند به چنین واسطه بین المللی مبدل گردد؟
پاکستان در پی هر نوع واسطه می باشد، به خاطری که پاکستان معتقد است که پیشرفت با صلح می آید. و زمانیکه شما با همسایه خود تشنج داشته باشید، این مستقیماً بر منابع تائثیر مینماید که میتوانند برای امور بشری مصرف شوند. آنها به مصرف نمودن منابع بر چیزهای غیرمثمر مانند تسلیحات خاتمه می بخشد. پس ما بر صلح با همه همسایگان، به ویژه هند، باور داریم. ما با هند سه جنگ کوچک داشتیم و آنها به هردو کشور زیان رسانده اند. به خاطریکه در شبه قاره هند ما بزرگترین تعداد فقر در جهان داریم. این عقیده من است که پول باید به رهایی مردم از فقر مصرف شود، مانند چین که میلیون ها میلیون از مردم از فقر رهایی یافته اند. پس تاکید ما باید بر صلح و حل نمودن اختلافات ما از طریق دیالوگ باشد. و اختلاف اساسی ما با هند بر سر کشمیر است. و اگر سران دو کشور تصمیم بگیرند و اگر دو دولت فیصله نمایند، پس این قضیه را میتوان حل کرد.
اسلام آباد چه اقداماتی برای اطمینان بر صلح پایدار با هند انجام می دهد؟ آیا شما شخصا مایل هستید در پشت میز مذاکره با مودی بعد از انتخاب مجدداش بنشینید؟
خوب، ما قبلاً به هند اشاره کرده بودیم که بعد از انتخابات… ما واقعاً قبل از انتخابات سعی نموده بودیم، اما متاسفانه ما احساس کردیم که قبل از انتخابات حزب صدراعظم مودی بر پایه این هیستیری اعمار میشد، بدبختانه، احساسات ضد پاکستان در بین این مردم که از جناح راستگرای ملیت گرایان هندو حمایت میکنند، زیاد است. پس در آنجا هیچ چانس صلح قبل از انتخابات وجود نداشت. حالا که انتخابات خاتمه یافته ما امیدواریم که رهبری هند از این فرصت استفاده خواهد کرد و از این امکان که پاکستان پیشنهاد میکند — بگذار همه اختلافات مان را از طریق دیالوگ حل نمائیم. در واقع، این یگانه راه حل اختلافات ماست. در اینجا راه دیگر برای دو کشور هستوی برای فکرکردن جهت حل اختلافات شان از طریق نظامی وجود ندارد. این جنون است. لذا ما امیدواریم که ما حالا میتوانیم بر پیشرفت، با استفاده از دیالوگ جهت حل اختلافات ما، دست یابیم.
آیا شما در نظر دارید تماس های مردم با مردم بین پاکستان و هند از طریق ابتکارات مشابه به دهلیز کرتارپور تقویت نمائید؟
دهلیز کرتارپور برای جامعه سکان میتواند ابتکار عظیم از جانب پاکستان باشد. و ما امیدواریم که، طوری که من گفتم، حالا که انتخابات خاتمه یافته، هند نسبت به این ابتکارات برخورد مسوولانه نماید، تا تماس های مردم با مردم را توسعه بخشد. ولی، متاسفانه، تماس های مردم با مردم فقط زمان کار میدهند، وقتیکه دولت ها نیز سعی میکنند با هم نزدیک گردند. شما نمی توانید وضعیت داشته باشید وقتیکه دولت ها نسبت به یکدیگر خصومت داشته باشند و انتظار دارند که مردم با هم نزدیکتر شوند. این کار صورت گرفته نمی تواند. به این ترتیب دولت ها باید، دولت هند باید این ابتکار عمل را انجام دهد. متاسفانه، طوریکه من گفتم، آنها این کار را قبل از انتخابات نکردند. حالا، من فکر میکنم، که وقت آن فرا رسیده که آنها ابتکار عمل را بدست گیرند و پس ما دوباره بر سر میز مذاکرات بر خواهیم گشت. و، من تکرار میکنم که یگانه اختلاف، اگر ما حل کرده بتوانیم در شبه قاره هند صلح خواهد بود و این اختلاف بر سر کشمیر است. متاسفانه، مساله کشمیر فقط در صورت حل شده میتواند اگر به مردم کشمیر حق تعیین سرنوشت شان داده شود که توسط سازمان ملل متحد در سال 1945 به آنها تضمین شده بود. و آنها از حق شان محروم هستند و استفاده از نیروی نظامی توسط دولت هند برای تحت کنترول درآوردن نتیجه برعکس داده است. در آنجا نیروهای زیادی بکار گفته شده میتوانند، تعداد زیادی مردم کشمیر بر ضد دولت هند خواهند خیست و افراطیت زیادتر در بین جوانان کشمیر بوجود خواهد آمد. و این منبع آینده بی ثباتی در قاره است. بنابراین حل مساله کشمیر بسیار مهم است.
رسانه ها اخیرا در باره پلان ها راجع به اعمار خط راه آهن 700 کیلومتری که ازبکستان، روسیه، افغانستان و پاکستان را باهم وصل خواهند کرد، خبر دادند. آیا در اینجا کدام جدول زمانی خاص برای این ساختمان وجود دارد؟ شما از این پروژه چه انتظار دارید؟
من فکر میکنم که این یک پروژه فوق العاده است، به خاطریکه اتصال بین پاکستان از طریق افغانستان به ازبکستان، به روسیه میتواند تمام منطقه را بگشاید. و بعداً، یاداوری میکنم، از آنجا این میتواند مستقیماً به گوادر برود که کوتاه ترین راه بسوی بحر است. پس این تمام ساحه را خواهد گشود. تفاوت اینست که ما جدول زمانی ارایه کرده نمی توانیم، به خاطریکه این به بودجه مربوط است — آیا ما میتوانیم بودجه کافی برای این خط آهن تضمین کنیم. دوم اینکه، این به صلح در افغانستان مربوط است. لذا من باور دارم که همه، حتی طالبان و دولت افغانستان احساس میکنند که این راه آهن برای آینده افغانستان مهم است. پس اصلاً این سوال راجع به موجودیت بودجه است، اما این پروژه بزرگ برای آینده تمام ساحه و تمام منطقه است.
پاکستان و افغانستان میخواهند مذاکرات امنیتی به سطح عالی در هفته جاری در اسلام آباد برگزار نمایند. شما از این مذاکرات چه انتظار دارید؟ کدام موضوعات در اجندا شامل خواهند بود؟
من گفته نمی توانم که کدام موضوعات در اجندا شامل خواهند بود، به خاطریکه این بین پرسونل نظامی هردو کشور صورت خواهد گرفت، آنها بهتر میدانند که از این مذاکرات چگونه نفع ببرند، اما من در موقعیت قرار ندارم که بدانم بطور مشخص گفتگوها چگونه خواهند بود.
رئیس جمهور افغانستان اشرف غنی بعداً در ماه جون از پاکستان بازدید خواهد کرد. چه موضوعات در دستور کار شما با او قرار خواهند داشت؟
من فقط یک هفته قبل، با رئیس جمهور غنی در عربستان سعودی، ملاقات داشتم. ما گفتگوهای بسیار خوبی داشتیم، ما راجع به شیوه کمک پاکستان به افغانستان در حل مساله جنگ داخلی که در آنجا جریان دارد و اینکه ما چگونه طالبان را به مذاکرات با دولت افغانستان جلب کرده میتوانیم و چگونه صلح در افغانستان بوجود آمده میتواند، صحبت نمودیم. پس صلح در افغانستان به نفع پاکستان و افغانستان می باشد. به خاطریکه بعد از افغانستان کشور که بیشتر از همه میخواهد که در افغانستان صلح باشد، پاکستان است، زیرا جنگ که در افغانستان رخ داد خط مرزی و ساحه مرزی پاکستان را بیشتر متائثر ساخته است. از همینرو این به نفع هردو کشور است و بعد از فعالیت های جنگی طولانی 40 ساله، جنگ داخلی، مداخلات خارجی ما احساس میکنیم که مردم افغانستان مستحق صلح اند. از همینرو پاکستان سعی خواهد کرد همه چیز به خاطر کمک به امر تامین صلح در آنجا انجام دهد و تا طالبان مذاکرات را آغاز کنند. آنها قبلاً با امریکایان گفتگوها نموده و ما امیدواریم که طالبان با دولت افغانستان بعداً مذاکره نمایند تا در آنجا صلح بوجود آید. و این چیزی است که ما در پاکستان خواستار آنیم، به خاطریکه این فقط به این معنی بوده نمی تواند که در افغانستان ثبات باشد، این بدان معنی خواهد بود که ارتباطات، تجارت و خط مرزی بین دو کشور گشوده خواهد شد که توسط این جنگ با ترور و قبلاً توسط جنگ داخلی، بعداً مداخله ایالات متحده در افغانستان، قبل از آن اتحاد شوروی — همه منطقه ویران شده است. و بنابرآن یگانه راه صلح است که بعداً به تجارت و ارتباطات اجازه خواهد داد.
شما نقش مسکو و گفتگوهای فرمات مسکو را در حل مساله افغانستان چگونه ارزیابی میکنید؟ روسیه چگونه میتواند به حل مساله افغانستان مساعدت نماید؟
خوب، روسیه قبلاً گام های برداشته است. در مسکو سه دور گفتگوها توسط دولت روسیه بین طالبان و اعضای احزاب مختلف سیاسی افغانستان برگزار شدند و این گفتگوها با قاعده گسترده در مسکو، کار بسیار مثبت بود. من فکر میکنم که مسکو باید نقش را بازی کند و مسکو در خاک افغانستان نفوذ دارد. در واقع، همه همسایگان باید در آوردن صلح و ثبات به افغانستان کمک کنند.
شما به کاربران روسی و بین المللی ما چه گفته میتوانید؟
خوب، به خوانندگان روسی من یک چیز گفته میتوانم و آن اینکه پاکستان و روسیه که قبلاً اتحاد شوروی بود، ما با یکدیگر مناسبات بسیار خوب نداشتیم. و بعداً، وقتیکه (در آنجا) جهاد افغانستان بود، وقتیکه اتحاد شوروی وارد افغانستان شد، ما در اردوگاه های متضاد قرار داشتیم. ولی حالا زمان تغییر کرده. و من بسیار خوشحالم که ما حالا بسوی نزدیکی با روسیه پیش میرویم و ما مناسبات مان را با آنها انکشاف میدهیم. و ما امیدواریم که این مناسبات توسعه خواهند یافت و در اینجا تماس های بیشتر بین مردمان — وجود خواهند داشت، مردم روسیه به پاکستان خواهند آمد. این یکی از کشورهای متنوع در جهان است. ما پاکستان را بروی توریزم می گشائیم. پس ما امیدواریم که مردم از روسیه به پاکستان خواهند آمد. و همچنان، من امیدوارم که از روسیه بازدید رسمی خواهم نمود و من برای این به پیش نگاه میکنم. من فقط احساس میکنم که این حالا مهم است که روسیه و پاکستان بسوی نزدیک شدن پیش میروند.
زمان بود که روسیه مدت زمان طولانی به غرب نگاه میکرد، حالا روسیه نگاه کردن به شرق و جنوب آغاز کرده است. سازمان همکاری شانگهای یک سازمان مناسب است. و پاکستان برای مدت طولانی به ایالات متحده به مثابه یگانه متحد و شریک تجاری، و البته اروپا نگاه میکرد. پاکستان حالا همچنان با چین به یک قدرت بزرگ اقتصادی مبدل میگردد. پاکستان همچنان با CPEC (دهلیز تجارتی چین-پاکستان) که ابتکار یک کمربند و یک راه می باشد، یکی از مبتکرین اصلی BRI و CPEC می باشد.
پاکستان حالا چشم انداز خود را بجای محدود بودن به یک یا دو کشور تغییر داده است. و این جهان نو آینده است، همه چیز در جهان تغییر میکند. جهان تغییر میکند. مراکز قدرت تغییر میکنند و مراکز دیگر قدرت رشد میکنند. و پس ما امیدواریم که در این جهان نو مناسبات ما با روسیه انکشاف خواهند یافت.
شما به کاربران بین المللی ما چه گفتنی دارید؟
خوب، به کاربران بین المللی من خواهم گفت که من همیشه عقیده داشتم که جهان باید بسوی انکشاف تجارت و کمک به مردمان فقیر در این جهان پیش رود. جهان باید باهم متحد شود، تا به فقر خاتمه بخشد. این باید تشنج را در جهان کاهش دهد. همه تشنجات که در شرق نزدیک، در جهان اسلام جریان دارند — من گفته میتوانم — که جهان اسلام یکی بعد دیگر از یک نوع جنگ و یک نوع خونریزی ها رنج می برد. و من صلحدوست هستم که باور دارد که نظامی گری راه حل مسایل در این جهان نیست. و پاکستان در ظرف 10-15 سال اخیر بعد از پیوستن به ایالات متحده در جنگ با ترور رنج های زیادی کشیده است. ما رنج های زیادی کشیده ایم. کشور ما 70000 کشته تلفات داده و اقتصاد ما میلیاردها دالر خساره مند شده است. پس دولت من عقیده دارد که ما باید کشور باشیم که کشورها را باهم یکجا سازد و کشوری که سهم خود را در رفع تفاوت ها بین کشورها ایفا کند. اما ما هیچگاهی نمیخواهیم جز هیچ کشوری باشیم که به ایتلاف های جنگی بپیوندد. ما میخواهیم سهم خود را در یکجا نمودن کشورها، و صلح و تجارت ایفا کنیم، پس ما میتوانیم هماهنگی بیشتر در این جهان داشته باشیم. پس من یک ایدیالیست هستم و این چیزی است که من بر آن باور دارم.
