جهیل سرریز
جهیل مرتفع کوهستانی سرریز – یکی از جهیل های بسیار زیبا و بسیار خطرناک در جهان است. آن را گاهی بنام «مروارید عمیق» و گاهی «اژدهای خوابیده» می نامند. از نقطه نظر دانشمندان - این بمب با فعالیت بطی است.
بدترین سناریو
این جهیل در تاجکستان قرار دارد، اما به مثابه "بمبی" همه جمهوری های آسیای مرکزی و افغانستان را تهدید می کند. عمق آن 505 متر و طول آن 70-75 کیلومتر است. تنها چیزی که کتله عظیمی آب را در ارتفاع 3255 متر نگه می دارد، مخروبه های از صخره ها است. از سال 1911 آنها نشست نموده و درزهای در آن تشکیل شده که از طریق آنها 75 جویبار بوجود آمده و در ساحل راست شکست 2 کیلومتری تشکیل شده است. تکان زیرزمینی با شدت 7 درجه کافی است، تا شکست کوه را پاره کند و این سد طبیعی را از بین ببرد.
جیوفیزیک دانان قبلاً محاسبه کرده که آب به کجا خواهد رفت. براساس بدترین سناریو، بیش از نیم میلیون نفر در این فاجعه جان خود را از دست خواهند داد، حداقل 5 میلیون نفر دیگر صدمه خواهند دید. در کوه ها سیلاب با موج به ارتفاع 150 متر با گل و لای رخ خواهد داد. در همواری این سیلاب ساحه را به عرض 25 کیلومتر در بر خواهد گرفت و به سرعت 100 کیلومتر در ساعت پیش خواهد رفت. هیچ جاده و پل و یا تاسیسات هایدرولیکی از جمله کانال قراقوم باقی نخواهند ماند. عواقب آن در زمان اتحاد جماهیر شوروی مدل سازی شده و فقط در سال 2001 مهر محرمیت از آن برداشته شد. در این سند، از جمله، نشان داده شده كه آب ساحات ماین گذاری شده باقی مانده از جنگ در افغانستان و تاجكستان را خواهد پوشاند.
در انتظار فاجعه
تنها یک راه برای بی خطر ساختن جهیل-بمب وجود دارد و آن کاهش سطح آب به اندازه 150 متر است. انجام این کار آسان نیست و بسیار گران است. لازم است مسیر دریا تغییر داده شود، سدی دیگری ساخته شود و مستقیماً در جهیل سرریز - نیروگاه برق آبی ساخته شود. در بیشتر موارد، چنین جهیل ها از بین می روند، طوریکه دوکتور علوم جیولوجیکی- منرالوژیکی افگنی روگوژین در این باره معلومات داد.
او گفت: "در زمین لرزه های شدید، تشکیل چنین جهیل ها بسیار زیاد اتفاق می افتند، اما بعد از آن خود به خود یا با کمک بشر سطح آب آن کاهش می یابد. به گونه مثال، در قفقاز بقایای چنین جهیل ها وجود دارد. زلزله راچینسکی در سال 1991 رخ داد: در نتیجه جهیل بوجود آمد که برای باشندگان خطرناک بود و آن را منفجر ساختند و سطح آب پایین آمد. "
چنین طرحی برای جهیل سرریز مناسب نیست. زیرا خیلی بزرگ است و علاوه بر این، مقیاس مخروبه های که بند طبیعی را تشکیل داده، بسیار بزرگ است، به همین دلیل این جهیل بزرگ تشکیل شده است: این بزرگترین جهیل نه تنها در جهان بلکه در کل دوره تاریخی بشریت است. از سال 2006، سطح آب در طول شبانه روز کنترول می شود. برای این کار یک ایستگاه مشاهداتی در جهیل ساخته شد. در صورت دستیابی به موفقیت، سد طبیعی به سیستم هشدار عمومی مجهز خواهد شد. متأسفانه، ایستگاه در نزدیکی آب قرار دارد که هنگام بروز فاجعه اولتر از همه از بین خواهد رفت و مجال ارسال سیگنال مصیبت را نخواهد داشت.
