وضعیت امنیتی فعلی در افغانستان را چطور ارزیابی میکنید؟
خروج قوای خارجی از افغانستان بر اساس تقسم اوقاتی صورت می‌گیرد که با واقعیت‌های امنیتی افغانستان زیاد سازگار نیست و بر اساس توافق امریکا و طالبان در دوحه و مبتنی بر اولویت‌های انتخاباتی و سیاسی در امریکا است و بنا بر این ما شاهد چالش‌های امنیتی موقتی و غیر مترقبه در افغانستان استیم و آمادگی وجود دارد تا در حد امکانات با این چالش مقابله کنیم.
شما پیش از این گفته بودید که نیروهای افغانستان 100 درصد عملیات‌ها را انجام میدهند و نیروهای خارجی نقشی در عملیات‌ها ندارند، پس چرا با خروج این نیروها ما شاهد سقوط و تسلیم پی در پی مناطق و ولسوالی‌های افغانستان استیم؟
نیروهای امنیتی و کماندوهای افغانستان توانایی دفاع از کشور را مثل گذشته دارند و صد در صد جنگ رویا روی را انجام میدهند. اما برای عملیات موثر ضد شورشیان عنصر استفاده از قوای هوایی مهم است. متأسفانه قوای هوایی افغانستان هم از لحاظ تعداد طیاره و هم از لحاظ دسترسی به معلومات استخباراتی برای شناسایی دقیق اهداف، جوان است و به همین دلیل شاهد پیشرفت موقتی طالبان در برخی ولسوالی‌ها بوده‌ایم اما اکثر این حملات به ویژه در شمال کشور در دو روز گذشته عقب زده شده است.
شما و بینندگان تان نباید بر اساس عکس یادگاری یک طالب در برابر یک قرارگاه یا یک پاسگاه امنیتی قضاوت کنید، هرچند دیده شده که طالبی که در برابر قرارگاه‌های امنیتی ما عکس یادگاری میگیرند ساعتی بعد جسدش در همانجا افتاده، اما ما دنبال مسابقه برای کشتن بیشتر طالبان نیستیم. واقعیت این است که اگر جنگ افغانستان یک راه حل نظامی نهایی می‌داشت، پس این قضیه تا حالا تمام میشد، یا ما و یا طالبان پیروز نهایی میشد؛ از اینرو طالبان باید به صورت جدی، واقعبینانه و با نیت سالم و پاک به دور میز مذاکرات حاضر شوند در غیر آن، سلسله کشتار افغانها ادامه خواهد یافت و این نه‌تنها به نفع افغانستان و افغانها نیست؛ بلکه به نفع هیچ کشوری در منطقه و جهان نیست. بنا بر این تقاضای ما از دوستان ما در مسکو و آسیای میانه این است که نقش بیشتر و جدی‌تر برای بازگشت صلح و آرامش به افغانستان بر دوش بگیرند، و طالبان را به مذاکره واقعی وادار نمایند.
به نظر شما خروج نیروهای امریکا از افغانستان مسوولانه است؟
ممکن است خروج امریکا در برابر مردم افغانستان مسوولانه نباشد اما میتواند در برابر مردم امریکا که خواهان ادامۀ جنگ نیستند مسوولانه باشد. مسوولیت رهبران سیاسی کشورها در برابر مردم خود شان است. فکر نمی‌کنم تصمیم خروج نیروها در مشوره کامل و با درنظرداشت واقعیت‌های عینی در افغانستان صورت گرفته باشد اما دلیل این تصمیم واقعیت‌های سیاسی در داخل امریکا بود.
آیا تغییرات در رهبری وزارت دفاع و داخله در شرایط کنونی کارساز است؟
یقیناً در شرایطی که چگونگی جنگ و چگونگی دریافت حمایت نیروهای امنیتی افغانستان از نیروهای ناتو تغییر میکند ضرورت است که به فکر نو، تجربۀ نو و رهبری نو در نهادهای امنیتی اضافه شود و این مسألۀ طبیعی است، کسانی که در نتیجۀ تغییرات جدید مسوولیت گرفته اند کسانی اند که نه‌تنها در جنگ های غیر متعارف تجربه ی کافی داشته اند بلکه رهبری نهادهای امنیتی را نیز به عهده داشته اند و ما امیدوار استیم که این تغییرات به تغییر وضعیت جنگ کمک کند.
در حالی که رییس جمهور و رییس شورای عالی مصالحه ملی روز جمعه به امریکا میروند، آیا طالبان این توانایی را دارند که در شرایط دور بودن رییس جمهور، قدرت را به دست بگیرند؟
اول این سفر بسیار سفر مهم، حساس اما کوتاه است، دوم افغانستان دیگر در آن شرایط قرار ندارد که در ظرف یک روز و یک ساعت واقعیت‌ها عوض شود یا نظام دگرگون شود. در نبود رییس جمهور معاون دوم ریاست جمهوری مسوولیت امور را بر عهده خواهد داشت و فعالیت نهادها و وزارت‌خانه‌های ما ادامه خواهد داشت، حالا جهان عوض شده و پشت میز نشستن برای رییس جمهور و سرقوماندان اعلی هم نیاز حتمی نیست بلکه کنترول اوضاع از طریق راه دور در هر لحظه ممکن است. هیچ نگرانی در این مورد وجود ندارد.
اما نماینده سازمان ملل برای افغانستان از سقوط تقریباً پنجاه ولسوالی از زمان آغاز خروج نیروهای خارجی خبر داده است و دیروز هم یک بندر مرزی با تاجیکستان سقوط کرد.
ما باید تفکیک کنیم سقوط را با شرایطی که نیروهای امنیتی برای ساعاتی عقب نشینی میکنند. در بسیاری از موارد طالبان پس از ساعتی دوباره به وسیله ی نیروهای امنیتی یا مردم عقب زده میشوند و حتا اگر چنین نشود طالبان هرگز برنامه‌یی برای حکومتداری و ارایۀ خدمات را ندارند. پیشروی طالبان، یک پیشرفت موقت نظامی است اما نظام جایگزین نیست. طالبان نزدیک به بیست سال است که میجنگد اما در هیچ‌جا حتا یک نظام بدیل را معرفی نکرده اند حتا در مناطق دوردست افغانستان که برای مدت طولانی در دست طالبان بوده نه از لحاظ تعلیمی، نه از لحاظ صحی، نه از لحاظ عرضه خدمات، سیستم یا نظامی را به عنوان بدیل معرفی نکرده اند پس ترس از این که طالبان بتوانند نظام را عوض و جایگزین کنند، وجود ندارد و ممکن نیست. طالبان پس از چند ساعت تصرف یک منطقه یا از سوی نیروهای امنیتی عقب رانده میشوند یا هم مردم به دلیل محروم ماندن از خدمات طالبان را از آن محل بیرون میکنند. به نظر من مقایسۀ درست نیست که طالبان یک پایگاه مرزی را در یک نقطۀ دور افتاده تصرف کنند و اینکه در کابل یک نظام تمام عیار و جایگزین را معرفی کنند.
اما ملا غنی برادر گفته است که نظام اسلامی میخواهند، جزئیات نداده است، اما میگویند که برنامه دارند؟
در تمام نشست‌ها با طالبان و در گفتگوهای هیأت دوحه که حتا همه موافق حکومت هم نیستند از طالبان پرسیده میشود که مثلاً نظر شما در مورد حقوق زنان چیست، یا در مورد آموزش دختران... آنها هرگز جواب مشخص نمی‌دهند، میگویند در چوکات شریعت. آنها جواب ندارند. نه تنها در این مورد نظر سازنده نمی‌دهند که وقتی از آنان میپرسیم چه چیزی در قانون اساسی با اصول اسلامی، قرآن مجید و سنت نبوی همخوانی ندارد، باز هم جواب ندارند.
چنانچه میدانید همه علمای اسلامی از مصر تا اندونیزیا و تمام کشورهای جهان اسلام جنگ طالبان را غیر قانونی و غیر شرعی خوانده اند.
روسیه از شهروندان خود خواست به افغانستان سفر نکنند، تاجیکستان آمادۀ پذیرش مهاجران افغانستان است، درگیری‌ها ادامه دارند، آیا این وضعیت اضطراری نیست؟
این که چه کشورهایی شهروندان خود را به نرفتن به کدام کشورها توصیه میکنند، یک فهرست طولانی است. کشورهای زیادی در خاور میانه، آسیا و افریقا است که کشورهای مثل روسیه، امریکا و چین به اتباع خود توصیه میکنند که سفر نکنند. ما میخواهیم که هیچ صدمه به اتباع روسیه نرسد. اگر ایجاب میکند که آنان سفر خود را محدود کنند برای ما کاملاً قابل درک است، همانطور که گفتم این نشاندهندۀ وضعیت اضطراری نیست. اما ما در مورد وضعیت امنیتی کشور خود واقعبین استیم، ما نه تنها نگران امنیت دوستان خارجی خود استیم بلکه بیشتر نگران امنیت خود افغانها استیم. هر تصمیم که سبب شود به دوستان خارجی یا افغانها صدمه کمتر برسد، ما از آن پشتیبانی کرده و با آن مخالفت نداریم.
عطامحمد نور از احزاب سیاسی خواسته است نیروهای شان را بسیج کنند، نظر شما چیست؟
ما فکر میکنیم که وقت آن رسیده که تمام نیروهای سیاسی و کتله های مردمی افغانستان از نیروهای امنیتی خود، از کشور خود و از ارزش‌های قانون اساسی کشور فعالانه دفاع کنند، در کنار نیروهای امنیتی بایستند و از نفوذ سیاسی و قومی خود برای آوردن صلح سراسری در افغانستان استفاده کنند. چون ما همزمان در شرایط پاندمی هم قرار داریم و مشکل تنها جنگ نیست، پس بهتر است هر افغان با هر امکاناتی که دارد، خصوصاً آنانی که در بیست-سی سال گذشته صاحب امکانات مالی، سیاسی و نفوذ قومی شدند، با تمام امکانات دین خود را در برابر وطن ادا کنند، نگذارند خون افغانها بیشتر از این بریزد، زیرا این نه به نفع آنان، بلکه به نفع افغانستان، منطقه و جهان نیست و دوستان خارجی نیز از آنان میخواهند تا از نفوذ شان برای برقراری امنیت و تأمین صلح استفاده کنند. اگر طالبان فشار می آورند که همه چیز از راه نظامی حل شود، پس انتخاب دیگری نیست جز اینکه ما با آنان جنگ کنیم. از مسکو تا تهران و دوحه رهبران سیاسی افغانستان در هر جایی آمادۀ مذاکره بوده اند اما وقتی طالبان فقط راه جنگ را میشناسند پس گزینۀ دیگری وجود ندارد و این رهبران نیز آمادگی نظامی و سیاسی می گیرند.
اما طالبان میگویند که آمادۀ مذاکره و خواهان پشتیبانی جامعۀ جهانی از روند صلح اند.
کاملاً دروغ میگویند. در یک سال آنان دربارۀ یکی دو مورد طرزالعمل اجندا که کار دو سه روز بیشتر نیست، در دوحه به توافق نرسیدند. وقتی قرار است نشست استانبول برگزار شود، طالبان گاهی میگویند می‌آئیم، نمی‌آیئم، فکر میکنیم، میرویم پاکستان با رهبران خود مشوره میکنیم و... شما شاهد بوده اید که حتا طالبان پیشنهاد دوستان بین‌المللی از جمله مسکو و دوحه را نپذیرفتند، آنان در مسکو حاضر نشدند با افغانها به تفصیل بنشینند، فقط در جلسه عمومی شرکت کردند، ما با تلاش بسیار آنان را قانع ساختیم در نشست با افغانها حاضر شوند اما مجموع نشست بیشتر از 45 دقیقه نبود. ما حاضر بودیم هر چیزی که طالبان بخواهند را وارد اجندا کنیم و در موردش حرف بزنیم. وقتی می گویم "ما" ما منظورم تنها دولت نیست، شما شاهد بودید که در نشست‌های اپوزسیون دولت نیز حضور داشت اما موقف همه مردم افغانستان در برابر طالب یکی است زیرا آنان خسته شده اند از این بازی که «ما حاضریم مذاکره کنیم اما مذاکره نمی‌کنیم». رُک و راست باید گفت که پالیسی مذاکره صلح طالبان، مذاکره دربارۀ صلح است، مذاکره برای صلح نیست. دوحه یک فرصت استثنایی بود که طالبان از دست دادند. آنان هنوز فکر میکنند که میتوانند از طریق زور در افغانستان به قدرت برسند و تا زمانی که این فکر را تغییر ندهند، مشکل است که مذاکره به موفقیت برسد.
آیا افغانستان به کمک ترکیه برای تامین امنیت فرودگاه حامد کرزی نیاز دارد؟
سوال خوبی‌ست، صحبت این نیست که چند سرباز برای تامین امنیت فرودگاه حضور فزیکی پیدا کنند. صحبت در مورد مهارت‌های تخنیکی برای کنترول حریم فضائی افغانستان است؛ مثل رادار و دیگر امکانات که چنین امکاناتی را تا حال ما در افغانستان در اختیار خود نداریم، صحبت در مورد دستگاه رادار است نه در مورد بودن صد یا دو صد سرباز در شرایطی که طالبان با هزاران سرباز جنگ میکنند، سوال چند سرباز خارجی معنا ندارد. ما به مهارت تخنیکی برای دوام عملیات فرودگاه نیاز داریم چه این کمک را ترکیه کند یا کشور دوست دیگری.
اما طالبان مخالف این مساله استند
طالبان با همه چیز مخالف اند، به جز اینکه بکشند و بخواهند با زور بیایند با هیچ چیز دیگر موافق نیستند. مشکل ما همین است. بگویند اگر با ترک‌ها موافق نیستند، پس یونانی ها بیایند، یا یک کشور دیگر بیاید. راه حل چیست؟ طالبان هیچ پیشنهاد سازنده برای تامین صلح در افغانستان ندارند. هر پیشنهادی که میشود میگویند مخالف استند چون به خطاء فکر میکنند گزینۀ پیروزی نظامی را در اختیار دارند؛ اما اشتباه میکنند.
چرا این بحث، بدون حضور افغانستان بین امریکا و ترکیه صورت گرفت؟
ما یک رابطۀ بسیار عمیق دوستانه با ترکیه داریم که سابقه‌اش به صد سال میرسد. ترکیه از نزدیک ترین دوستان منطقه‌یی ماست. این یک مشورۀ داخلی ناتو بود زیرا ترکیه عضو ناتو است. ما نگران نیستم، زیرا میدانیم که ترکیه تصمیمی نمیگیرد که به دوستی و رابطه نیک دولت‌ها و مردم ما صدمه برساند.
ما از نقش ترکیه در کمک‌های نظامی، بشری و تربیه نسل نو افغانستان در عرصه‌های نظامی و ملکی سپاسگزار استیم مطمین استیم که هر نقشی که ترکیه در افغانستان به دوش بگیرد در هماهنگی و در مشوره با مردم افغانستان خواهد بود.
سوال من این بود که چرا بدون مشوره با مقامات دولتی افغانستان چنین تصمیم میگیرند؟
ما ضرورت داشتن مهارت‌های تخنیکی کنترول حریم فضایی را با دوستان ناتو مطرح کرده‌ایم چون چنین ظرفیتی متاسفانه فعلأ در کابل وجود ندارد، برای یک دورۀ کوتاه تا آماده شدن کادرهای افغانستان ما خود این مسأله را مطرح کردیم.
آیا تصمیم حضور ترکیه در فرودگاه کابل جنگ و خشونت را بیشتر نمی‌کند؟
به هیچ صورت نه، ترکیه یک کشور اسلامی و دوست دیرین افغانستان است، کشوری که نیت نیک خود را در دوستی با مردم افغانستان همیشه ثابت کرده، فکر نمی‌کنم هیچ افغان با این مساله مشکل داشته باشد، طالبان اگر مشکل دارند آنان با همه چیزی که در افغانستان میگذرد مشکل دارند بدون اینکه یک برنامه بدیل ارایه کنند.
در حال حاضر در دوحه چه میگذرد؟
تماس‌های ادامه دارد و هیأت تماس گاهی با هم دیدار میکنند. اما مذاکره قانونمند و سیستماتیک وجود ندارد؛ صحبت‌هایی که دربارۀ نشست استانبول شد، سبب کاهش سرعت روند دوحه شد و در حال حاضر با افزایش سطح خشونت از سوی طالبان، توجیه اینکه تماس‌ها به یک نتیجۀ جدی برسد، مشکل است.
به نظر شما، بعد از خروج نیروهای امریکا و ناتو اگر دو طرف در دوحه به نتیجه نرسند در افغانستان چه میشود؟
خونریزی بیدریغ! جنگ و کشته شدن فرزندان افغانستان! این جنگ عواقب ناگوار را برای کشورهای منطقه نیز در پی خواهد داشت. برای همین از دوستان خود در منطقه میخواهیم که به جای اینکه منتظر بمانند تا آینده در افغانستان چه میشود، با نظام و مردم افغانستان همکاری کنند تا آینده را ما شکل بدهیم، منتظر آینده نمانیم و با هم کار کنیم تا در آینده شاهد یک افغانستان امن، آزاد، مستقل و مبتنی بر ارزش‌های دموکراتیک، در دوستی با خود، منطقه و جهان باشیم و زمینه این فراهم نشود تا گروه های افراطی و تروریست نه تنها جان مردم افغانستان را تهدید کنند بلکه به یک خطر برای منطقه و جهان تبدیل شوند. تقاضای ما از دوستان ما و کشورهای منطقه این است که با کمرنگ شدن نقش ناتو و خروج امریکا از افغانستان، با دولت ما مشترکاً کار کنند تا آینده‌ئی که به نفع افغانستان و کشورهای منطقه است را با هم بسازیم. منتظر نشستن برای آینده، در قدم اول به ریختن خون بیشمار افغانها منجر میشود و در قدم دوم بهای این جنگ را از لحاظ نظامی و اقتصادی کشورهای منطقه و کشورهای دورتر متأسفانه خواهند پرداخت. امنیت، رفاه و ثبات ما به هم گره خورده است.
قرار است به زودی سیاسیون افغانستان وارد دوحه شوند و با طالبان مذاکره کنند، درست است؟
دقیق نمی‌دانم. دو هفته است چنین صحبتی وجود دارد اما با وعده‌شکنی و نیرنگ طالبان اطمینان ندارم چنین نشستی برگزار شود، من با سیاسیون داخل نظام و بیرون حکومت که قرار بود به این سفر بروند تماس داشتم، آنان آماده و خوشبین بودند و سفرهای خود به جاهای مختلف از جمله به مسکو را به تعویق انداختند تا به دوحه بروند، اما از طرف طالبان نشانۀ روشن آمادگی مذاکره با این هیأت نیست. از این طرف هم هیأت دولتی و هم هیأت بزرگتر سیاسیون افغانستان آماده اند، هر وقت طالبان آماده باشند، پرواز از کابل تا دوحه کوتاه و دو ساعت است.
آقای حکمیتار گفته که هیأت مذاکره کننده باید تغییر کند، نظر شما چیست؟
افغانستان سی ملیون جمعیت دارد اگر قرار باشد هر شهروند افغانستان عضو هیأت صلح باشد و یا ترکیب هیأت صلح را تغییر بدهد به خاطر عدم عضویت خودش، کار به جای نمی رسد. تمام گروه‌هایی در جهاد نقش داشتند خود شان، یا اعضای خانواده یا نمایندۀ با صلاحیت شان در این هیأت حضور دارد، شما آنها را میشناسید، کدام حزب جهادی افغانستان است که در ترکیب هیأت صلح نماینده ندارد؟
سطح روابط افغانستان و روسیه را در حال حاضر چطور ارزیابی میکنید؟
با بیرون شدن نیروهای خارجی فرصت استثنایی برای ارتقای این روابط به یک سطح بالاتر وجود دارد. افغانها و روسها سابقۀ دوستی بیش از صد سال دارند و روسیه همیشه در افغانستان سمبول ترقی، پیشرفت و ایجاد زیربناه ها مثل تونل سالنگ، بند نغلو، پولیتخنیک، تعلیم و تربیه، فرستادن افغانها به فضا بوده است. وقت آن است که دوباره روسیه در افغانستان به عنوان کشوری طرفدار پیشرفت، تعلیم، ترقی، دوستی و ایجاد ارتباط نزدیک اقتصادی با افغانستان و منطقه و به حیث یک دوست دیرین دیده شود. حالا فرصت خوبی است که دولت های روسیه و افغانستان مشترکاً برای ساختن آینده‌یی که در آن منافع افغانستان، منطقه و روسیه نهفته باشد، کار کنند. نباید منتظر این نشست که چه میشود چون دیر خواهد شد. امیدوار استم که نقش روسیه در افغانستان فعالانه باشد تا عکس‌العمل به اقدامات امریکا، ناتو، هند یا پاکستان. ما باید وارد یک مرحله تازه شویم و مشترک کار کنیم تا آینده‌یی به نفع مردم افغانستان و روسیه ایجاد کنیم. ما منافع مشترک داریم، تروریزم، بنیادگرایی، مواد مخدر، فقر دشمن تمام مردم در منطقه و جهان است و مخصوصاً دوستان روسیه که در همسایگی ما قرار دارند با این خطرات روبرو استند. ما آرزو داریم این روابط به سطح بهتری ارتقا پیدا کند و در زمینۀ اقتصادی، روابط اجتماعی، تربیه کدرهای مسلکی افغانستان وارد مرحله جدید شویم.
شما علاقمند چه اقدامات عملی از سوی روسیه در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و و کمک نظامی استید؟
در عرصه اقتصادی، ظرفیت بزرگ تجارت و سرمایه‌گذاری در افغانستان و با افغانستان وجود دارد. بیست-سی سال قبل، میزان صادرات و واردات ما با روسیه بسیار بلند بود، قسمتی از محصولاتی را که روسیه به کشورما صادر می نمود، فعلاً محصولات ایرانی جایگزین آن شده به دلیل شباهت و قیمت کمتر.
در بخش تربیه کدرها و پرسونل خوشبختانه تماس‌ها بین نهادهای اکادمیک دو کشور بسیار قوی است، دانشجویان زیادی از کشور ما اینجا درس میخوانند و در این مورد ما بسیار خوش استیم. دیروز از دانشگاه ترانسپورت روسیه دیدار کردم و تقریباً چهل جوان افغان مشخصاً در رشته خط آهن درس میخوانند و رشتهیی است که ما به آن نیاز داریم زیرا برای سیستم خط آهن افغانستان ما سیستم روسی را انتخاب کرده‌ایم، عرض خط آهنی که در افغانستان ایجاد میشود مطابق عرض خط آهنی است که در روسیه استفاده میشود. زیرا برای ما رابطه با شمال و روسیه مهم است. روسیه در ترمیم و سپردن تجهیزات نظامی میتواند با ما کمک و همکاری کند. زیرا تجهیزات نظامی هوایی روسیه در افغانستان بی‌نهایت موثر بوده و ما تعداد زیادی هلیکوپتر داریم که نیاز به ترمیم دارد. در موارد زیادی از جمله انتقال تجارب، پولیس، مسایل سرحدی و موارد زیاد دیگری ما امکان همکاری را داریم. یک سلسله همکاری‌ها جریان دارد، دانشجویان ما هم در دانشگاه‌های نظامی و هم ملکی مصروف تحصیل اند.
آیا شما در مورد خرید تجهیزات نظامی با روسیه مذاکره میکنید؟
بلی، تماس‌هایی در این مورد وجود دارد اما محدودیت‌هایی هم است که در چوکات تعزیرات اقتصادی بزرگ وجود دارد که باید حل شود.
در زمینه مقابله با کووید-19 تماس و مذاکره دارید؟
ما امیدوار بودیم که مقداری واکسین اسپوتنیک وی که واکسین خوب است و من خودم نیز از آن گرفته‌ام به افغانستان انتقال پیدا کند، هم حکومت و هم پارلمان افغانستان در این مورد درخواست کرده است، اما جوابی نشنیده‌ایم. در بخش‌های دیگر نیز برای ماشین‌های تولید اکسیجن، یا حتا تست کرونا، هر کدام را که روسیه در اختیار ما قرار بدهد با علاقمندی و امتنان قبول میکنیم.
