یوها سیپیلیا رئیس حکومت فنلند اعلام داشته که هنگام تمرینات اخیر ناتو موسوم به «سه شاخه واحد»، که از تاریخ 25 اکتوبر تا 7 نوامبر جریان داشتند، سیستم راهنمایی ماهواره یی GPS تحت تائثیر نامعلوم قرار گرفته بود و در نتیجه نادرست کار میکرد. به اندازه نادرست که همین علت به مثابه یکی از نظرات حادثه مربوط به کشتی جنگی نارویی که با تانکر تصادم نمود، بررسی میشود. علل دقیق کار نادرست سیستم راهنمایی ماهواره یی GPS هنوز روشن نشده، اما آقای سیپیلیا گفته که مقصر ممکن این حادثه روسیه می باشد.
در غرب حالا این شعار «و در این نیز روسیه مقصر است» بسیار محبوب می باشد — ولی حد اقل به خاطر کنجکاوری میتوان تصور کرد که شاید، ما واقعاً هم به این ترتیب در تمرینات ناتو مداخله کرده باشیم؟ نیروهای مسلح روسیه چگونه میتوانستند بر GPS فقط از نقطه نظر تخنیکی تاثیر نمایند؟
ابتدا باید یاداوری نمود که سیستم راهنمایی امریکا چگونه کار میکند. در حال حاضر 32 ماهواره در مدار زمین قرار دارند. آنها شش مسیر حرکت دارند. در هر مسیر 6 ماهواره (6x4= 24) در حرکت اند. 8 ماهواره بطور رزرو، در صورت از کار افتاده کدام ماهواره قرار دارند. ماهواره ها همزمان با زمین در حرکت اند و در 24 ساعت دو دور انجام میدهند. موقعیت مسیرها و تعداد ماهواره ها به کاربران حفط رابطه همیشگی با شش دستگاه و بطور اعظمی با ده دستگاه فراهم می سازد. به حساب این اشتباه در تعیین کاردینات کاربر کاهش می یابد.
برعلاوه، برای دانستن اصول راهنمایی ماهواره یی باید امواج رادیوی را یاداوری کرد، چون به کمک آنها سیگنال ماهواره به زمین میرسد. موج رادیویی — نوع تشعشعات الکترومقناطیسی است که دو مشخصه اساسی: طول موج و فریکانس دارا می باشد. این دو مشخصه با هم رابطه غیرمستقیم دارد. یعنی به هراندازه که طول موج زیاد باشد، به همان اندازه فریکانس آن کمتر است. برای مثال فنر را بگیرید و آن را کش کنید. طول موج افزایش می یابد، اما فریکانس کاهش می یابد. امواج طولانی نسبت فریکانس کم خود ساحات عظیم می پوشانند و امواج کوتاه برعکس.
از نقطه نظر تیوری ظاهراً روشن است که برای هرگونه ارتباط استفاده از امواج طویل رادیویی از همه بهتر است. ولی برای چنین امواج آنتن های — فرستنده عظیم ضروری اند. بطور مثال در روسیه سیستم «الفا» برای ارتباط با تحت البحری ها وجود دارد. ارتفاع آنتن — فرستنده چنین سیستم به ده ها متر میرسد. چنین چیزی را نمی توان در جیب انتقال داد. و در اینجا امواج کوتاه به کمک میرسند. تمام مخابره ها، تیلفون ها، دستگاه های راهنمایی و غیره توسط امواج مافوق کوتاه کار میکنند. درست است که چنین سیستم ها فقط فاصله 200-300 کیلومتر طی میکنند، ولی در صورت موجودیت تعداد زیادی دستگاه های فرستنده این کار مشکل نیست. سیستم GPS نیز در دامنه امواج فوق العاده کوتاه کار میکند و امواج دیسی متری دارد. بعد از بوجود آمدن رادیو مساله مبارزه با آن بوجود آمد. بحریه امپراطوری روسیه در سال 1904 برای اولین بار از مبارزه رادیو الکترونیکی استفاده کرد و از آن به بعد وسایل مبارزه رادیو الکترونیکی پیوسته انکشاف می یابند.
تمام وسایل مبارزه رادیو الکترونیکی را میتوان به تاکتیکی و استراتژیک تقسیم کرد. سیستم تاکتیکی مبارزه رادیو الکترونیکی برای مقابله با ستیشن های سیار رادیویی در نظر گرفته شده و همچنان در طیارات، تخنیک زمینی و غیره نصب میگردند. دستگاه های استراتژیک مبارزه رادیو الکترونیکی بسیار بزرگ اند و بعضاً وزن آنها به ده ها تن میرسد.
چه چیز — بصورت نظری — بر کار GPS هنگام تمرینات ناتو می تواند تاثیر داشته باشد؟ تمرینات در ناروی برگزار شده بودند و خود ماهواره ها در مدار نزدیک زمین قرار دارند. وسایل مبارزه رادیو الکترونیکی تاکتیکی در چنین فواصل موثر نیستند. از همینرو سیستم های، مانند «لیمان»، «کراسوخا»، «لییر-3» «خیبین های» هوایی و غیره در اینجا به در نمی خورند.
عصری ترین سیستم های مبارزه رادیو الکترونی استراتژیک روسیه «مورمونسک-BN» و «ثمرقند» می باشند. در شبکه تصاویر «مورمونسک» موجود اند: روی شاسی سنگین آنتن های عظیم نصب شده اند. در حال حاضر این سیستم مبارزه رادیوالکترونیکی در شهر کالینینگراد موجود است — در آنجا آنتن های عظیم نصب شده اند.
«مورمونسک-BN» در امواج کوتاه کار میکند. کارشناسان شعاع فعالیت آن را 5000 کیلومتر ارزیابی میکنند. شاید آنها تا اندازه در این مورد مبالغه میکنند. حتی نیم از این شعاع کافی است، تا تمام ناروی را از کالینینگراد، بشمول محل برگزاری تمرینات ناتو را بپوشاند. از همینرو، اگر روسیه به اختلال در کار سیستم GPS مقصر هم باشد، پس روسیه، اصلاً، از سیستم «مورمونسک-BN» استفاده کرده است.
سیستم جدید مبارزه رادیو الکترونیکی «ثمرقند» نیز وجود دارد. اما هیچگونه تصویر آن در منابع قابل استفاده آزاد وجود ندارد.
باید سیستم مبارزه رادیو الکترونیکی «پوروبشیک» را یاداوری کرد که در طیاره اکتشافی ایل-22 نصب شده. طیاره بطور موثر میتواند مبارزه رادیو الکترونی انجام دهد.
باید گفت که روسیه وسایل اثرگذاری بر کار سیستم GPS دارد و حتی بسیار موثر. ولی این همه بدان معنی نیست که فقط روسیه در عقب اختلال در کار GPS هنگام تمرینات ناتو قرار داشت. اصلاً، همه چیز بسیار ساده و روشن است. اگر فعالیت آفتاب اندکی افزایش یابد — و این راساً بر موثریت سیستم راهنمایی ماهواره یی تاثیر میکند. تشعشعات آفتاب منبع به مراتب قوی تر اختلال، نسبت به «مداخله روسیه» می باشد.
