‫4: اما افسانه های مردمی در مورد منشاء نیژنی نووگورود چنین می گوید‪:

پادشاه روس به دریای ولگا رفت و در کوههای دجاتیو متوقف شد، جایی که او موردوویایی ها را دید که بت پرست بودند. پادشاه روس به خدمتگارانش دستور داد که به بزرگان موردوویایی ها بشکه های از طلا و نقره هدیه دهند. و آنها در پاسخ به قدردانی از هدیه های پادشاه ظرف های پر از نان، عسل و نمک را به پادشاه فرستادند. اما، فرستاده های جوان موردوویایی، در طول راه خسته شدند و تمام نان، نمک و عسل را خوردند و برای اینکه هیچ کس آگاه نشود در ظروف ریگ و خاک را ریخته و آن را به پادشاه روس فرستادند‪.

پادشاه با قدردانی هدایا را پذیرفت و از آنها سپاسگذاری کرد: "از شما سپاسگذارم که زمین های موردوویای خود را به دست من سپردید"، زیرا فکر کرد که موردوویایی ها جایداد خود را به او داده اند. و پادشاه با پاشیدن ریگ ها در امتداد دریا پیش رفت: جایی که یک مشت ریگ می پاشید، شهر آباد می شد و جایی که مقدار کمتر می پاشید قریه‪...

به این ترتیب در سرزمین موردوویایی ها مردمان روس و در سواحل والگا و اوکا "شهر جدید" پیدا شد که بعداً ،یا به دلیل این که این شهر در سرزمین های پایین از "شهر نووگورود بزرگ" که در اواسط قرن نوزدهم تاسیس شده بود و یا هم به دلیل این که شهر در قسمت پایین تر از رودخانه واقع بود "نیژنی نووگورود" نامیده شد‪.

در آغاز قرن نوزدهم، زمانی که نیژنی نووگورود به نوعی مرکز تجارتی کشور تبدیل شد، شهر را نمونه "کاری روسیه" نامیدند. در آنزمان، بازار نیژنی نووگورود چنان تاثیری در تجارت سراسر کشور داشت که قیمت کالا در نووگورود قیمت کالا در کشور را تعیین می کرد‪.

اعمار ساختمان مهم "مهمان خانه" برای بازار شهر، به معمار اگوستین بیتانکور که تا آن زمان موفق به ساختن مانیژ مسکو و بعداً بخش تخنیکی کلیسای معروف ایساکوفسکی را ساخته بود ،سپرده شد‪.

در دوره های شوروی، از 1932 تا 1990، نیژنی نووگورود، به افتخار ماکسیم گورکی نویسنده متولد این شهر، گورکی نامگذاری شد‪.